كم فروشي اينترنت را چگونه گزارش كنيم؟
سال‌جاري، سال پرفراز و نشيبي براي اينترنت پرسرعت كشورمان بود و در چند ماه گذشته از سال، خبرهاي گوناگوني در اين حوزه شنيده شده است. عدم فعال‌سازي 5/1ميليون پورت اينترنت پرسرعت تا پايان سال 88 بر اساس برنامه چهارم توسعه باعث شده كه از ابتداي سال مسوولان وزارت ارتباطات برنامه‌هاي ويژه‌اي را براي گسترش اين سرويس در كشور داشته باشند. اين وزارتخانه كه پيوسته مشكلات موجود در حوزه اينترنت پرسرعت را به گردن بخش‌خصوصي مي‌انداخت، ابتدا فراخواني را براي كاهش قيمت‌ها منتشر كرد و از شركت‌هاي فعال در اين حوزه خواستار راهكارهايي براي كاهش قيمت اينترنت شد تا شايد از اين طريق متقاضيان خريد اينترنت پرسرعت افزايش پيدا كند.
در مرحله بعد وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات با صراحت كامل انگشت اتهام خود را به سوي شركت‌هاي بخش‌خصوصي بلند كرد و آنها را مسببان اصلي نابساماني بازار فروش اينترنت پرسرعت كشور معرفي كرد. در اين مرحله وزير به كاربران پيشنهاد كرد كه از ابزار اندازهگيري كه در كامپيوترها وجود دارد، استفاده كنند و در صورت مواجهه با كم‌فروشي خدمات اينترنتي به دادگاه يا سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي شكايت كنند.
در واقع بعد از اين خبر بود كه سازمان تنظيم اعلام كرد كه شكايات زيادي از سوي كاربران مبني بر كم‌فروشي اينترنت در سايت اين سازمان دريافت كرده است، اما هيچ‌گاه اين سازمان مشخص نكرد كه اين كم‌فروشي از سوي شركت‌هاي سرويس‌دهنده بود يا شركت ارتباطات زيرساخت. اما در آخرين اقدام شركت فناوري اطلاعات و ارتباطات خبر از ايجاد بخش سرعت‌سنج اينترنت در سايت شركت داده است تا كاربران از اين طريق ميزان سرعت اينترنت خود را بسنجند و در صورت مشاهده كاهش ميزان سرعت اينترنت، شكايات خود را به مراكز ذيربط اعلام كنند.
سرعت‌سنج اينترنت
شركت فناوري اطلاعات و ارتباطات كه مدتي است طرح‌ها و برنامه‌هايي را براي پيشرفت صنعت آي‌تي در كشور ارائه مي‌دهد به تازگي در سايت خود به آدرس ITC.ir نرم‌افزار سنجش اينترنت را ايجاد كرده است.
اين بخش به صورت آزمايشي راه‌اندازي شده و براساس توضيحاتي كه در سايت آمده است، كاربران بايد جهت سنجش سرعت خط ارتباطي خود روي دكمه Start Speedtest كليك كنند تا سرعت اينترنت آنها مشخص شود. همچنين در ادامه اين طرح، سعيد مهديون مديرعامل شركت فناوري اطلاعات از ايجاد شبكه اندازهگيري كيفيت خبر داده و اعلام كرده بود كه با همكاري تامين‌كننده‌هاي سرويس، شبكه اندازهگيري راه‌اندازي خواهد شد تا كاربران بتوانند با مراجعه به هر كدام از سايت‌ها، اندازهگيري هوشمندانه‌اي از خدماتي كه دريافت مي‌كنند داشته باشند تا بتوان از اين طريق نسبت به پديده كم‌فروشي اينترنت با گزارش‌هاي مستند برخورد كرد.
شايد براي بسياري از كاربران جالب باشد كه بدانند سرعت اينترنت آنها چگونه محاسبه و اعلام مي‌شود. پيام كرباسي، كارشناس خدمات اينترنتي، در توضيح مفهوم سنجيدن سرعت اينترنت مي‌گويد: «به‌طور كلي دو كامپيوتر در فضاي اينترنت با يك سرعت مشخصي مي‌توانند اطلاعات را به يكديگر ارسال يا دريافت كنند كه اين سرعت بستگي به پارامترهاي بسيار زيادي دارد و يكي از آنها ميزان پهناي باند ارتباطي هريك از كامپيوترها با شبكه اينترنت است، بنابراين براي اينكه ببينيم يك حجم مشخصي از داده در چه مدت زماني مي‌تواند از كامپيوتر منبع به مقصد برسد بايد يك حجم مشخصي از داده را ارسال و وقتي به‌طور كامل اطلاعات به مقصد رسيد اين فاصله زماني را اندازه گرفت. اين مدت زمان با حجم داده بسيار تعيين‌كننده است؛ چرا كه سرعت ارتباطي را مشخص مي‌كند.»
كرباسي در خصوص مراحل ابزارهاي سنجش سرعت اينترنت نيز مي‌گويد: «براي سنجش سرعت اينترنت مي‌توان از سه روش استفاده كرد. ابتدا استفاده از دستگاه‌هاي سخت‌افزاري كه سرعت اينترنت را اندازهگيري مي‌كنند كه اين دستگاه‌ها را روي خط مي‌گذاريد و خودشان سرعت اينترنت را در هنگام وصل شدن اندازهگيري مي‌كنند. اما استفاده از اين روش به هيچ‌وجه توصيه نمي‌شود، چون بسيار تخصصي بوده و در ايران هم وجود ندارد. در واقع اين دستگاه‌ها براي خطوط پرسرعتي كه بالاي 100 مگ هستند مورد استفاده قرار مي‌گيرد. براي مصارف خانگي روش‌هاي نرم‌افزاري وجود دارد. در روش نرم‌افزاري دو كار مي‌توان انجام داد. يا كاربر مي‌تواند نرم‌افزار را خريده روي كامپيوتر نصب كند تا زماني كه به اينترنت وصل مي‌شود، عمليات سنجش انجام شود يا اينكه كاربران به سايت‌هاي مربوط به سرعت سنجي اينترنت متصل شوند و از آن سايت بخواهند كه سرعت ارتباطي را بسنجد و ميزان ارسال و دريافت را به تفكيك به فرد گزارش دهد.
سرعت اين زماني و اين مكاني
كرباسي به متفاوت بودن سرعت اينترنت در زمان و مكان‌هاي مختلف اشاره مي‌كند و يادآور مي‌شود: اتصال اينترنت به صورت اين زماني و اين مكاني سنجيده مي‌شود يعني ممكن است در يك زمان و يك مكان سرعت اينترنت به همان ميزاني باشد كه فرد خريداري كرده، اما همان ميزان سرعت ممكن است در يك زمان و يك مكان ديگر متفاوت باشد. به باور كارشناسان، متفاوت بودن سرعت اينترنت در زمان‌ها و مكان‌هاي مختلف به پارامترهاي گوناگوني از جمله كيفيت خدمات دهنده سرويس، خطوط مورد استفاده (مسي يا Dailup بودن)، بارندگي، كيفيت سايت مورد استفاده و ... بستگي دارد.
بنا بر اظهارات كارشناسان وقتي كاربر اينترنت پرسرعت، با سرعت 128 K مي‌خرد، هيچ‌گاه نبايد انتظار داشته باشد كه در هر مكان يا هر زماني كه از اينترنت استفاده مي‌كند، سرعت آن از k128 بالاتر برود؛ چراكه بسته به پارامترهاي مختلف سرعت اينترنت كاهش پيدا مي‌كند. اما نكته جالب در اين زمينه اين است كه كاربران ايراني هيچ گاه طعم سرعت واقعي را كه خريداري كرده‌اند، نچشيده و هميشه با كاهش و قطعي سرعت اينترنت روبهرو بوده‌اند.
كرباسي اين مشكل را به دو عامل ربط مي‌دهد و اظهار مي‌دارد: «مشكل كاهش سرعت اينترنتي كه كاربران پيوسته با آن روبهرو هستند، مي‌تواند به اين دليل باشد كه ميزان پهناي باندي كه شركت سرويس‌دهنده خريداري كرده مناسب و كافي در مقابل كاربرانش نيست يا اينكه شركت زيرساخت آن ميزان پهناي باند خريداري شده را به شركت‌ها ارائه نمي‌دهد. البته در برخي موارد نيز ترافيك مصرفي باعث پديد آمدن مشكلاتي براي كاربران مي‌شود و سرعت اينترنت خريداري شده آنها را كاهش مي‌دهد.»
كرباسي به كاربراني كه پيوسته با كاهش سرعت اينترنت مواجه هستند پيشنهاد مي‌كند كه با استفاده از سايت‌هاي مرجع سنجش سرعت اينترنت كه شركت فناوري اطلاعات معرفي و آنها را قبول كرده، منحني را بر اساس يك روز كامل (24 ساعت) بكشند و بر حسب ساعت‌هاي مختلف از شبانه‌روز راندمان خط خود را در هر ساعت بسنجند. در واقع مي‌توانند با نقطه‌گذاري روي منحني كشيده شده نشان دهند كه در هر ساعتي از روز نتوانسته‌اند به هيچ وجه از سرعت خريداري شده خود استفاده كنند. در نتيجه كاربر با استفاده از مدارك و شواهدي كه دارد مي‌تواند به شركت خدمات‌دهنده خود شكايت كند و آن شركت با بررسي‌هاي انجام شده موظف است مشخص كند كه اين اشكال از سرويس او است يا شركت زيرساخت.
سرعت‌سنجي براي تمامي خطوط
نكته‌اي كه در اينجا جالب به نظر مي‌رسد، اين است كه آيا روش سنجش سرعت اينترنت در شرايط فعلي كشور ما كه تعداد كاربران اينترنت پرسرعت آن چندان زياد نيست و همان تعداد اندك هم با محدوديت سرعت روبهرو هستند مفيد است يا خير. كرباسي در پاسخ به اين سوال مي‌گويد: «سرعت‌سنجي اينترنت تنها براي كاربران اينترنت پرسرعت مورد استفاده قرار نمي‌گيرد، چراكه اين سنجش اينترنت مي‌تواند براي كاربران اينترنت Dailup هم مفيد فايده باشد زيرا آنها مي‌خواهند بين خدمات‌دهندگان مختلف اين بازار بهترين را انتخاب كنند، بنابراين سرعت‌سنجي مي‌تواند براي اين نوع كاربران كارآيي داشته باشد.»
به گفته وي، بر اساس آمار منتشر شده از سوي مسوولان شركت مخابرات تنها 12درصد از كاربران تهراني امكان خريداري و استفاده از اينترنت پرسرعت را دارند كه بر اساس قول‌هاي داده شده قرار است سيستم‌هاي خاصي در مراكز مخابراتي نصب شود تا آن دسته از كاربراني كه از طريق مراكز دسترسي فيبر نوري تلفن خود را تامين كرده‌اند، بر اساس يك سياست 5ساله به صفر برسند و بتوانند آنها نيز از سرويس اينترنت پرسرعت استفاده كنند.
در حالي كه قرار است طي يك برنامه 5 ساله تنها كاربران تهراني بتوانند به اينترنت پرسرعت K128 دست پيدا كنند. در اكثر كشورهاي پيشرفته و حتي كشورهاي منطقه خاورميانه صحبت از اينترنت با سرعت بالاي 4مگابايت است.
به عنوان مثال متوسط سرعت اينترنت در كشور مصر با بيش از 8ميليون كاربر اينترنت برابر 2مگابايت بر ثانيه است، در حالي كه حداكثر سرعت اينترنت در ايران با چيزي درحدود 18ميليون كاربر تنها 512كيلوبيت بر ثانيه است يا در كشور فرانسه متوسط سرعت اينترنت با بيش از 30ميليون كاربر اينترنت 44مگابايت بر ثانيه است كه اين سرعت براي اكثر كاربران خانگي 6/4مگابايت بر ثانيه است، اين در حالي است كه در ايران هنوز كاربران به اينترنت با اين پهناي باند دسترسي ندارند و همان ميزاني كه مورد استفاده قرار مي‌دهند، با محدوديت روبهرو است.
همچنين متوسط سرعت اينترنت در كشور كوچكي چون نيوزلند 5/13مگابايت بر ثانيه است و حداقل مصرف آن براي كاربران به 4/2مگابايت بر ثانيه مي‌رسد. مقايسه بيشتر سرعت اينترنت ايران با كشورهاي ديگر چيزي جز افسوس براي كاربران به دنبال نخواهد داشت، اما مي‌توان اين اميد را داشت كه حداقل تا 5 سال آينده كاربران بتوانند به اينترنت پرسرعت با همان محدوديت قبلي دسترسي داشته باشند و با سنجيدن سرعت اينترنت خود شكايات خود را به مراكز ذيربط انتقال دهند، اما در نهايت جوابي را نيز دريافت نكنند و به نتيجه خاصي نرسند. براي جويا شدن از مراحل شكايت كاربران و به دست آوردن اطلاعات دقيق از اين طرح بارها با مهديون، مديرعامل شركت فناوري اطلاعات تماس گرفتيم، اما جواب خاصي را دريافت نكرديم.