پروين اعتصامي آشكار و پنهان از تلميحات قرآني استفاده مي‌كرد
سومين پيش‌كنگره شعر زنان؛
چهارشنبه 07 اسفند 1387 / 29 صفر 1430 / Feb 25 2009
يك منتقد ادبي گفت: پروين اعتصامي از تلميحات اسلامي به دو شيوه آشكار و پنهان استفاده مي‌كرد؛ شكل آشكار همان كلام الهي در شكل داستاني، و شكل پنهان، استفاده از معاني و ترجمه آيات قرآني است.
دويست و پنجاه و نهمين نشست سراي اهل قلم به سومين پيش كنگره شعر زنان با موضوع «زن و تلميحات قرآني» اختصاص داشت كه با حضور «ژيلا ده‌بزرگي» برگزار شد.
ژيلا ده‌بزرگي درباره موضوع «زن و تلميحات قرآني» گفت: سوال اين است كه چگونه ممكن است شاعران مسلمان ايراني، قرآن را با هزاران ادب و احترام در سراي خود نگه دارند ولي در ديوان و مجموعه خود از اين كتاب الهي و داستان‌هاي پراندرز آن سخني نگويند.
وي گفت: مگر مي‌شود در سرزميني زندگي كرد كه ذره ذره خاكش از پهلواني‌ها و رشادت‌هاي زنان و مردان ايران سخن بگويد و شاعري درباره آن كلامي بر زبان نياورد.
ده‌بزرگي گفت: به گواه تاريخ ادبيات ايران، شاعران در تمام دوره‌ها به گونه‌هاي مختلف پاسدار ارزش‌هاي ديني و ملي ايران زمين بوده‌اند و در اين راه زنان نيز در كنار آن‌ها براي نگاهداشت اين ارزش‌ها تلاش‌هاي فراواني كرده‌اند.
اين استاد دانشگاه تصريح كرد: شايد به اين خاطر باشد كه شاعران و نويسندگان سروده‌ها و نوشته‌هاي خود را با عبارت‌ها و اشارت‌هاي كتاب مبين و داستان‌هاي كهن گره زدند تا بتوانند مهر ماندگاري تاريخ را بر آثار خود ببينند.
وي در مورد پيشينه تلميحات در شعر فارسي گفت: نشانه‌هاي تأثير قرآن و استفاده از تلميح در شعر فارسي به قرن 4هجري بر مي‌گردد و ميزان كاربرد آن در شعر هم به ذوق و آگاهي‌هاي شاعران دوره‌هاي مختلف تاريخ ادبيات ايران بستگي داشته است.
وي ادامه داد: شاعران، نويسندگان در اين باب متفاوت بوده‌اند و هر يك به گونه‌اي در آثار ادبي از اين روش استفاده كرده‌اند و در ميان آنان پروين اعتصامي جزء افرادي بود كه از اين آرايه به خوبي استفاده كرد.
وي افزود: پيش از پروين اعتصامي هم شاعراني همانند رابعه كعب، ژاله اصفهاني، مسعود كردستاني بودند كه با تمام محروميت‌هاي اجتماعي با دستاويز قرار دادن مطالب و اشاره‌هاي ديني توانستند نام خود را بر صحيفه تاريخ ثبت و ماندگار كنند.
ده‌بزرگي گفت: در ادبيات كلاسيك ايران از تلميحات قرآني بهره‌هاي بيشتري برده شده ولي در شعر نو اين گونه تلميحات به خصوص تلميحات اسلامي كمتر ديده شده است.
وي تصريح كرد: آغاز استفاده تلميحات در شعر فارسي به دوره بعد از انقلاب مشروطه برمي‌گردد. درست زماني كه شعر فارسي مرحله نويني را تجربه مي‌كرد، هرچند كه زبان به سادگي مي‌گراييد.
وي افزود: اما تلميحات به ويژه تلميحات اسلامي در شعر نو كمتر به چشم مي‌خورد ولي بودند كساني كه به اين ارزش‌هاي ديني و ملي بها دادند و از اين آرايه ادبي در شعر خود استفاده كردند.
ده بزرگي بيان كرد: پروين اعتصامي هم در اين زمينه تلاش فراواني كرد ضمن ارائه مسائل و مشكلات اجتماعي و اخلاقي جامعه، زبان پخته و استادانه‌اي كه داشت، بيان نصايح معلم وارش در شعر ، اعتبار و شكوه خودش را با بهره جويي از كتاب مبين و ارشادات ملي و تاريخي دو چندان كرد.
اين استاد دانشگاه افزود: پروين اعتصامي با خصلت‌هاي والاي انساني، تقواي گفتار بسيار بزرگ منش بود و شعرش به اندازه‌اي دلنشين و تأثير گذار بود كه برخي ترديد داشتند وي از جامعه زنان باشد و فكر مي‌كردند مرد است.
ده‌بزرگي در مورد پروين اعتصامي افزود: پروين اعتصامي آگاهي‌هاي زيادي درباره دين و فرهنگ اسلامي داشت و از تلميحات اسلامي به دو شيوه آشكار و مبهم استفاده مي‌كرد. منظور از شكل آشكار همان كلام الهي در شكل داستاني و در شكل مبهم، استفاده از معاني و ترجمه آيات قرآني است.
اين استاد فرهنگ و زبان‌هاي باستاني دانشگاه با طرح اين پرسش كه هدف پروين از بكار بردن تلميحات چه بود، گفت: قصد پروين نشان دادن اعتقادش به دين و قرآن و صحه گذاشتن بر كلام و نشانه‌هاي ديني براي خوانندگان و نيز دست‌يابي سريع‌تر آنان به پيام‌هاي شعري خود بود.
ده بزرگي ادامه داد: پروين علاوه بر اين كه زني پارسا دين‌دار و آگاه به مسائل ديني بود، ايراني، با تعصب و غرور ملي، نيز بود و داستان‌هاي اساطيري و ملي سرزمين خود را به خوبي مي‌شناخت و در شعر نيز به كار مي‌برد.
وي افزود: پروين اعتصامي با هنرمندي تمام به خوبي مي‌تواند زاويه نگاه خواننده كنجكاو را به سمت داستان‌هاي قرآني و اساطيري بكشاند و سپس با چيدگي و مهارت‌هاي كه دارد راه را به همان سرعت به سمت پيام خود مي‌گرداند اين در حالي است كه مضامين، نتايج و پندهاي بسيار كوتاه و رمزواري از داستان‌ها را بر ذهن خواننده انتقال مي‌داد.
در پايان اين نشست هم تعدادي از بانوان شاعر به شعرخواني پرداختند.