ایرن‏آن

اصول بين‌المللي اخلاق حرفه‌اي در روزنامه‌نگاري طي چند نشست مشورتي (1978 تا 1983 ) تهيه و تصويب شد
اين نشست‌هاي مشورتي به وسيلة تعدادي از سازمان‌هاي روزنامه‌نگاري منطقه‌اي و بين‌المللي برپا شد. سازمان‌هاي زير در تهية اصول بين‌المللي اخلاق حرفه‌اي در روزنامه‌نگاري‌ نقش داشته‌اند:

- سازمان بين‌المللي روزنامه‌نگاران (IOJ)؛
- فدراسيون بين‌المللي روزنامه‌نگاران (IFJ)؛
- اتحاديه كاتوليك بين‌المللي مطبوعات (UCIP)؛
- فدراسيون روزنامه‌نگاران امريكاي لاتين (FELAP)؛
- فدراسيون كارگران مطبوعات آمريكاي لاتين (FELATRAP)؛
- فدراسيون روزنامه‌نگاران عرب (FAJ)؛
- اتحاديه روزنامه‌نگاران آفريقا (UAJ)؛
- كنفدراسيون روزنامه‌نگاران آسيا (CAJ).

از اين ميان، فدراسيون بين‌المللي روزنامه‌نگاران در نشست نهايي كه در20 نوامبر 1983 (29 آبان 1362) در پاريس تشكيل شد، شركت نكرد.
اصول بين‌المللي اخلاق‌حرفه‌اي در روزنامه‌نگاري كه به عنوان سنگ پايه‌اي براي تهية قوانين اخلاقي در سطوح ملي و منطقه‌اي فراهم شده است، به شرح زير است:

اصل اول: حق مردم در دستيابي به اطلاعات تحقيقي
مردم و افراد حق دارند از طريق اطلاعات دقيق و جامع به تصويري عيني از واقعيت دست يابند و آراي خود را آزادانه از طريق رسانه‌هاي گوناگون فرهنگ و ارتباطات بيان كنند.

اصل دوم: روزنامه نگار، وقف واقعيت عيني است
بارزترين وظيفة روزنامه نگار اين است كه با وقف صادقانة خويش نسبت به واقعيت عيني، خود را در خدمت حق مردم در راه دستيابي به اطلاعات حقيقي و موثق قرار دهد و به نحوي رويدادها را وجداناً در گسترة صحيح خود با ترسيم مناسبات اصلي و بدون تحريف و با كاربرد ظرفيت خلاقانة خود انعكاس دهد، مطالب كافي در اختيار مردم قرار گيرد تا بتوانند با استفاده از اين مطالب به تصويري جامع و صحيح از جهان دست يابند؛ جهاني كه در آن منشأ، ماهيت و جوهرة رويدادها، و نيز فرايند و وضعيت امور به عيني‌ترين شكل ممكن قابل درك باشد.

اصل سوم: مسؤوليت اجتماعي روزنامه‌نگار
اطلاعات در روزنامه‌نگاري نه يك كالا كه يك «خير اجتماعي» است، و اين امر به اين معناست كه روزنامه‌نگار در مسؤوليت انتقال اطلاعات سهيم است و لذا نه تنها در برابر كساني كه رسانه‌ها را كنترل مي‌كنند، بلكه نهايتاً در برابر مردم به طور كل و مشتمل بر انواع منافع اجتماعي، بايد پاسخگو باشد. مسؤوليت اجتماعي روزنامه‌نگار؛ وي را ملزم مي‌سازد كه تحت هر شرايطي همسو با وجدان اخلاقي خود عمل كند.

اصل چهارم: شرافت حرفه‌اي روزنامه نگار
نقش اجتماعي روزنامه‌نگار اقتضا مي‌كند كه معيارهاي عالي شرافت در اين حرفه، مشتمل بر حق روزنامه‌نگار براي خودداري از كار برخلاف اعتقاد شخصي، حق عدم افشاي منبع اطلاعات و همچنين حق شركت در روند تصميم‌گيري در رسانه‌اي كه براي آن كار مي‌كند، محفوظ بماند. شرافت حرفه‌اي به روزنامه‌نگار اجازه نمي‌دهد كه به هيچ نحوي از انحا رشوه بپذيرد و يا برخلاف رفاه عمومي به ارتقاي منافع خصوصي بپرازد. همچنين، احترام گذاشتن به دارايي‌هاي معنوي، و به طور اخص پرهيز از سرقت ادبي، جزو اخلاق حرفه‌اي محسوب مي‌شود.

اصل پنجم: دسترسي همگاني و مشاركت
ماهيت اين حرفه اقتضا مي‌كند كه روزنامه‌نگار دسترسي همگان را به اطلاعات و مشاركت مردم را در رسانه‌ها، مشتمل بر حق تصحيح يا اصلاح و حق پاسخگويي ارتقا دهد.

اصل ششم: احترام به حريم خصوصي و شؤون انساني
احترام به حق فردي، حفظ حريم و اسرار خصوصي و شؤون انساني كه با قوانين ملي و بين‌المللي مربوط به حفظ حقوق و شهرت افراد، منعِ افترا، تهمت، توهين و مخدوش كردن شهرت افراد، هماهنگ است، بخشي لاينفك از معيارهاي حرفه‌اي روزنامه‌نگار محسوب مي‌شود.

اصل هفتم: احترام به منافع عمومي
معيارهاي حرفه‌اي روزنامه‌نگار احترام بايسته را براي جامعة ملي، نهادهاي دموكراتيك و عفت عمومي تجويز مي‌كند.

اصل هشتم: احترام به ارزش‌هاي جهاني و تنوع فرهنگ‌ها
يك روزنامه‌نگار واقعي در حالي كه به شخصيت ويژه، ارزش و شأن هر فرهنگ و همچنين به حق انتخاب و توسعة آزادانه نظام‌هاي فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي، سياسي به وسيلة مردم، احترام مي‌گذارد، مدافع ارزش‌هاي عام انساني و بالاتر از همه، مدافع صلح، و دموكراسي، حقوق بشر، پيشرفت اجتماعي و رهايي ملي است. به اين ترتيب، روزنامه‌نگار به طرزي فعال در تبديل جامعه به جامعه‌اي دموكراتيك‌تر مشاركت مي‌جويد و از طريق گفت و شنود به ايجاد فضايي آكنده از اعتماد در مناسبات بين‌المللي مساعدت مي‌نمايد تا صلح و عدالت، تشنج زدايي، خلع سلاح و توسعة ملي در سراسر جهان تحقق يابد. آگاهي روزنامه‌نگار از مقررات مربوطة مندرج دركنوانسيون‌ها، بيانيه‌ها و قطعنامه‌هاي بين‌المللي جزو اخلاق حرفه‌اي به شمار مي‌آيد.

اصل نهم: امحاي جنگ و ساير مصايب فراروي بشر
تعهد اخلاقي نسبت به ارزش‌هاي عام انساني، روزنامه‌نگار را به پرهيز از هر نوع توجيه و يا تحريك به جنگ‌هاي متجاوزانه و مسابقة تسليحاتي، بويژه در مورد تسليحات هسته‌اي، و به پرهيز از همة شكل‌هاي خشونت، نفرت يا تبعيض، به خصوص، نژاد پرستي و آپارتايد، سركوبگري رژيم‌هاي استبدادي، استعمار و استعمار نوين و همچنين به پرهيز از ساير مصايب بزرگ مضر به حال بشريت نظير فقر، سوء تغذيه و بيماري‌ها ملزم مي‌سازد، و با تعقيب چنين رويه‌اي است كه روزنامه‌نگار مي‌تواند به امحاي جهل و سوء تفاهم ميان مردم كمك كند و اتباع يك كشور را در مورد نيازها و آمال ديگران حساس سازد، و احترام به حقوق و شؤون همه ملل، مردم و افراد را بدون لحاظ نژاد، زبان، مليت، مذهب و باورهاي فلسفي تضمين كند.

اصل دهم: ارتقاي نظم‌نوين اطلاعاتي و ارتباطي جهاني
روزنامه‌نگار در جهان معاصر در چارچوبي ازحركت به سوي مناسبات نوين بين‌المللي به طور عام و در چارچوبي از نظم نوين اطلاعاتي به طور خاص، عمل مي‌كند. هدف اين نظم نوين، كه بخشي لاينفك از نظم نوين اقتصادي بين‌المللي به حساب مي‌آيد استعمار زدايي و دموكراتيك كردن اطلاعات و ارتباطات در سطوح ملي و بين‌المللي است كه بر پاية همزيستي مسالمت آميز مردم و با احترام كامل به هويت فرهنگي آنان صورت مي‌گيرد. تعهد ويژة روزنامه‌نگار در اين زمينه ارتقاي روند دموكراتيك كردن مناسبات بين‌المللي در عرصة اطلاعات است كه با عنايت به حفاظ و تقويت مناسبات دوستانه و مسالمت آميز مردم و دولت‌ها صورت مي‌پذيرد.

پاريس، 20 نوامبر 1983

International Principles of Professional ethics in Journalism


نويسنده:دكتر يونس شكرخواه