نويسندگي در فضاي آنلاين
ماهيت تعاملي اينترنت به نويسنده اجازه مي‌دهد خواننده را به شكلي درگير اخبار كند كه هرگز از طريق روزنامه ؛ راديو و تلويزيون متصور نيستنويسندگان آنلاين مي‌توانند با استفاده از گزارشگري منبع باز از خوانندگان راهنمايي بخواهند يا حتي از آنها درخواست كنند كه به طور پروژه‌اي كار يك گزارش را به عهده بگيرند.
ماهيت تعاملي اينترنت به نويسنده اجازه مي‌دهد خواننده را به شكلي درگير اخبار كند كه هرگز از طريق روزنامه ؛ راديو و تلويزيون متصور نيست
نويسندگان آنلاين مي‌توانند با استفاده از گزارشگري منبع باز از خوانندگان راهنمايي بخواهند يا حتي از آنها درخواست كنند كه به طور پروژه‌اي كار يك گزارش را به عهده بگيرند.
البته هنوز بيشتر گزارش‌هاي آنلاين به روش سنتي، توسط خود نويسنده و از طريق مصاحبه، مشاهده و كنترل مطالب و سوابق تهيه مي‌شوند.
گزارشگري مبتني بر منبع باز
طبق رسوم، روزنامه نگاران موضوع گزارش‌هاي در دست تهيه را مخفي نگه مي‌دارند. آنها نمي‌خواهند با اعلام سوژه فرصت تهيه گزارش اختصاصي خود را به رقيب بدهند.
رويكرد گزارشگري مبتني بر منبع باز (Open Source Reporting) درست برعكس است. گزارشگر موضوع گزارش مورد نظرش را اعلام مي‌كند و از خوانندگان مي‌خواهد براي موضوع ليد، منبع و ايده بفرستند. اگر چه در چنين حالتي چون ديگر نويسندگان هم در مورد همان سوژه مي‌توانند بنويسند پتانسيل در اختيار داشتن سوژه به طور اختصاصي؛ از دست مي‌رود؛ اما گزارشگري منبع باز مبتني بر الگوي همكاري متقابل است و نشات گرفته از آرماني كه باور دارد منابع و اطلاعات ي جامعه متشكل از خوانندگان؛ بيشتر از يك خبرنگار يا تحريريه است.
پس جريان گزارش را باز كنيد تا ديگران درگير آن شوند. اين كار باعث مي‌شود گزارش را با سرعت و عمق بيشتري تهيه كنيد. تكنيك‌هاي گزارش منبع باز براي وبلاگ نويسان مستقل و تحريريه هاي كوچك كه به منابع سازمان‌هاي بزرگ خبري دسترسي ندارند بسيار مفيد است.
سابقه گزارش منبع باز به پيش از اينترنت برمي‌گردد. اما امروزه وبلاگ نويسي و تريبون‌هاي گفتگو به روزنامه‌نگاران اجازه كار با سطوح بي‌سابقه‌اي از شفافيت در تمامي مراحل گزارشگري را مي‌دهد.
گزارشگري توزيع شده
گزارشگري توزيع شده يا توزيعي (Distributed Reporting) با تكيه بر سهم خوانندگان در فرستادن اطلاعات، گزارشگري منبع باز را يك گام فراتر مي‌برد. در اين الگو خوانندگان خود به گزارشگر تبديل مي‌شوند. آنها اطلاعات را در يك پايگاه داده‌اي از گزارش‌هاي پراكنده منتشر مي‌كنند كه پس از گردآوري براي نشر نهايي آماده مي‌شود.
روند تهيه يك گزارش توزيعي مي‌تواند باعث درگيري كاربران زبده شده و پايگاههاي داده‌اي مفصل پديد آورد. مثل بخش پژوهشي "شما حسش كرديد؟ " سازمان زمين شناسي آمريكا درباره نقشه نقاط لرزه.يا حتي مجموعه عكس‌هاي خوانندگاني كه تگ مشترك دارند در سايت Flickr
رمز توليد يك گزارش توزيعي خوب استفاده از اين روش براي اطلاعاتي است كه به احتمال زياد تعداد زيادي از خوانندگان در مورد آن اطلاعات دست اول دارند. مثل خسارات ناشي از زلزله. با استفاده از گزارش توزيعي مي‌توان به طور موثري اطلاعات منتشر شده را جمع و طبقه‌بندي كرد. به طور قطع ويكي پيديا مشهورترين نمونه اين نوع گزارشگري در جهان است.
اگر اين نوع از گزارش به خوبي سامان داده نشود، به بولتن بي نام و نشاني تبديل مي‌شود كه اخبار نادرست و بي‌اساس ارائه مي‌دهد. اما اگر يك روزنامه نگار گزارش توزيعي خود را مسئولانه تنظيم و منبع اطلاعات را كنترل كند و از خوانندگان بخواهد هويت خود را (مثلا از طريق ارائه آدرس ايميل) مشخص كنند، گزارشش مي‌تواند در زماني برابر با يك تحريريه سنتي،حجم عظيمي از اطلاعات ساماندهي شده را ارائه دهد.
گزارشگري سنتي
مصاحبه، مشاهده و تحقيق سه شيوه سنتي جمع آوري اطلاعات براي تنظيم يك گزارش خبري هستند.
مصاحبه
مي‌خواهيد بدانيد چه اتفاقي دارد مي‌افتد؟ كساني را پيدا كنيد كه ميدانند؛ با آنها حرف بزنيد. بهترين منابع كساني هستند كه به طور مستقيم در اتفاق يا سوژه مورد نظر شما درگيرند.
خودتان را معرفي كنيد و بگوييد كه براي كجا مي‌نويسيد .اگر مي‌خواهيد مصاحبه را ضبط كنيد، حتما اول اجازه بگيريد. خيلي جاها ضبط صداي اشخاص بدون رضايتشان غير قانوني است. اگر به توانايي خودتان در تند نويسي و يادداشت برداري دقيق مطمئن نيستند، مصاحبه را ضبط كنيد. كار خود را با پرسيدن نام مصاحبه شونده و كنترل ديكته اسم وي شروع كنيد و در صورت لزوم سمت رسمي او را نيز جويا شويد.
سئوال‌هايي بپرسيد كه با بله يا خير نتوان به آنها پاسخ داد. آنها را درگير شرح واقعه يا شرايط كنيد؛ به پاسخشان گوش دهيد و در ذهنتان مجسم كنيد كه اگر جاي خواننده مطلب باشيد دوست داريد چه اطلاعات ديگري را كسب كنيد. پرسش‌ها را طراحي كرده و تا زماني كه به اطلاعات مورد نظر نرسيده ايد به پرسيدن ادامه دهيد.
نترسيد؛ فكر نكنيد سئوالاتتان احمقانه است. اگر مصاحبه شونده چيزي گفت كه نفهميديد ، از وي بخواهيد همان مطلب را ساده‌تر بيان كند. اگر گفته‌هاي او به نظرتان صحيح نيامد ،علت را جويا شويد و توضيح بخواهيد. اگر شما نكته‌اي را متوجه نمي‌شويد احتمالا خوانندگان هم آنرا درك نمي‌كنند. هميشه با مصاحبه شونده با ادب و احترام برخورد كنيد اما در عين حال به خوانندگان‌تان نيز احترام بگذاريد. اجازه ندهيد كه رفتار مصاحبه شونده شما را از پرسيدن سئوالات مناسب و دشوار باز دارد.
اگر مجبور شديد براي مصاحبه گرفتن از طريق روابط عمومي اقدام كنيد، اجازه دهيد در تعيين وقت مصاحبه كمك‌تان كنند و از آنها اطلاعات بگيريد اما سوالات و ايده هاي داستان را خودتان طرح ريزي كنيد.
مشاهده
از پنج حس اصلي خود در خلق داستان كمك بگيرد تا نوشته تان خشك و بي‌روح نشود. حتي اگر فقط يك مصاحبه انجام مي‌دهيد سعي كنيد از نكته‌هايي در مورد محيط مصاحبه يادداشت برداريد: چه مي‌بينيد، مي‌شنويد با استشمام مي‌كنيد و حس مي‌كنيد؟ از اين جزئيات در داستان تان استفاده كنيد و خواننده را به مكان و زمان مصاحبه ببريد.
البته بايد از به كار گيري جزئيات بي موردي كه باعث آسيب زدن به سوژه تان مي‌شود خودداري كنيد. نيازي نيست كه درباره رنگ موي مصاحبه شونده بنويسيد مگر اينكه كاملا به مطلب‌تان مرتبط باشد.
يك تمرين خوب براي تقويت مهارت مشاهده 30 دقيقه تنها نشستن و نوشتن درباره دريافت‌هاي بصري‌تان از محيط اطراف است.
كنترل اسناد و مدارك
روزنامه نگاران آنلاين با جستجو در اطلاعات موجود براي عموم مي‌توانند هزاران موضوع جالب پيدا كنند. پرونده مجرمين، كارنامه دانش آموزان، آمارهاي سرشماري نفوس و گزارش تصادفات براي سال‌ها مشغول نگاه داشتن يك روزنامه نگار با انگيزه، كافي‌اند.
سايت The Smoking Gun تنها با انتشار مطالب عجيب و غريب واقعي روزانه هزاران نفر بازديد كننده دارد.
شما نبايد حتما از خانه بيرون برويد تا به اطلاعات رسمي دسترسي پيدا كنيد. مي‌توانيد مدارك مورد نظرتان را با استفاده از منابع آنلاين كه لينك بعضي از آنها در سايت PowerReporting.com موجود است ، پيدا كنيد.
غالبا روزنامه نگاران براي يافتن اطلاعات خاص مثل گزارش جرائم و يا داده هاي مربوط به بودجه سازمان‌ها، از كامپيوتر استفاده مي‌كنند. اگر با برنامه هايي چون Excel ،Access و يا MapInfo آشنايي داريد، مي‌توانيد به راحتي تعداد زيادي از پايگاههاي اطلاعاتي عمومي را بررسي و با هم مقايسه كنيد. مثل ليست كارمندان آموزش پرورشي كه سابقه كيفري دارند. با به كارگيري نرم افزارهاي نقشه كشي و گزارشات ترافيكي پليس، پر تصادف‌ترين چهار راهها يا جاي دوربين‌هاي كنترل سرعت را پيدا كنيد.
مهم نيست كه چه شيوه اي به كار مي‌بريد. براي هر مطلب همه روش‌ها را امتحان كنيد. چون مي‌خواهيد به اطلاعاتي دست يابيد كه موضوع يا حادثه محوري مطلب‌تان را توضيح دهد و به تصوير كشد. كاملا طبيعي است كه با يك فرضيه شروع كنيد. اما به دنبال اطلاعاتي بگرديد كه فرضيه شما را به چالش مي‌كشند يا با آن مغايرت دارند؛ نه اينكه نقل قول‌ها و داده‌هايي را كه صرفا حامي فرضيه شما هستند نگه داريد و از اطلاعات مخالف چشم پوشي كنيد.
گزارشگران بزرگ براي دنبال كردن مطالب خود بارها و بارها اين روند را طي مي‌كنند. آنها باز مي‌گردند و مصاحبه‌هاي بيشتري مي‌كنند، به دنبال مدارك بيشتري مي‌گردند و در جايي كه گزارش اوليه به مسيرهاي مختلف راهنمايي‌شان مي‌كند، وقت بيشتري را صرف مشاهده مي‌كنند.
اطلاعات مندرج در گزارش‌تان را چك كنيد، چك كنيد و باز هم چك كنيد. سعي كنيد موقع پياده كردن مصاحبه، شرح آنچه مشاهده كرده ايد و يا كپي كردن اطلاعات از روي سوابق رسمي، كوچكترين اشتباهي نكنيد. همه خطاپذيرند اما اين دليل بر بي‌احتياطي نيست.
چطور ايده براي گزارش پيدا كنيم؟
مصاحبه با يك كارشناس جالب كه در قالب سئوال و جواب ساده باشد راه بسيار خوبي براي شروع گزارشگري است. علاوه بر اين هنگام خواندن روزنامه ها، تابلوهاي پيام (Message boards) و وبلاگ‌ها خوب دقيق شويد تا موضوعات روز را پيدا كنيد. در سايت Poynter.org قسمتي به نام Al's Morning Meeting وجود دارد كه هر روز ايده‌هاي تازه‌اي به روزنامه‌نگاران ارائه مي‌دهد. سايت Extra! Extra كه توسط گزارشگران تحقيقي و سردبيران تدوين شده نيز مثال‌هاي خوبي از مقالات تحقيقي دارد.
هميشه دكمه "ضبط "ذهني خود را فشرده نگاه داريد و مدام از خود بپرسيد "آيا اين سوژه براي مخاطب من جالب است؟ " متعجب خواهيد شد كه بدانيد اكثر اوقات جواب اين سئوال مثبت است.
در آخر، يك دفترچه يادداشت و خودكار بخريد و هميشه همراه داشته باشيد. اگر حس كرديد سوژه يا شخصي مي‌تواند براي سايت‌تان جالب باشد، از طريق مشاهده و مصاحبه نكات جالب را يادداشت كنيد
منبع: www.ojr.org