ایرن‏آن

تا قبل از ورود كامپيوتر به عرصه صدا، چيزي به اسم فرمت صوتي وجود نداشت. صداها، اگرچه با كيفيت هاي متفاوت، به روش واحدي ذخيره مي شدند و خوانده مي شدند. ولي با ورود كامپيوتر ، فايل هاي صوتي نيز، فرمت ها و قالب هاي مختلفي پيدا كردند. در كامپيوتر ، فرمت يك فايل به معني نوع ذخيره سازي اطلاعات و نحوه خواندن آنها است. اجازه دهيد يك مثال بزنيم. در فرمت Mid ، اصلاعات صوتي بصورت نت (Note) ذخيره مي شود. يعني اطلاعات مربوط به هر ساز، به همراه پرده ها، نت ها و ساير اطلاعات، جداگانه ذخيره مي شود، ولي در فرمت wav اطلاعات صوتي بصورت طول موج هاي صدا ذخيره مي شود و صدا ها قابل تفكيك نيستند. به همين دليل، برنامه هاي خاصي وجود دارند كه ميتوانند فرمت Mid را به نت هاي موسيقي تبديل كنند. ولي در فرمت Wav چنين امكاني وجود ندارد. همچنين، چون در فرمت Wav تمام طول موج ها ذخيره مي شوند، حجم فايل نسبت به فرمت Mid بسياربيشتر است. در ابتدا هريك از برنامه هاي صوتي ، براي خود يك فرمت جداگانه داشت. ولي در حال حاضر ، بيشتر برنامه ها ، اكثر فرمت هاي صوتي را پخش مي كنند. تعدادي از مهم ترين فرمت هاي صوتي به شرح زير هستند: Wav, mp3, Ra, Wma, و Mid

Wav :
اين فرمت معروف ترين و پر استفاده ترين فرمت صوتي در كامپيوتر هاست. Wav فرمت استاندارد ويندوز محسوب مي شود. به همين دليل ، اكثر صدا هاي موجود در ويندوز با فرمت Wav مشاهده مي شوند و كلاً اين فرمت كاربرد بيشتري دارد. فرمت Wav برخلاف اكثر فرمت هاي ديگر، خود انواع مختلفي دارد. يعني مي توان يك فايل Wav را به حالت هاي مختلفي ذخيره كرد. فرمت Wav در همه برنامه هاي مرتبط با صدا شناخته شده و پخش مي شود.

mp3 :
اين فرمت، محبوب ترين فرمت براي فايل هاي موزيك محسوب مي شود. در واقع mp3 موفق ترين فرمت از خانواده Mpeg مي باشد. Mpeg فرمتي بود كه براي فشرده سازي صدا و تصوير توسط گروهي از محققين ايجاد شد. اين گروه كه با نام Motion Picture Experts Group فعاليت مي كردند، پس از اختراع اين فرمت، نام خود را بر آن نهادند. ( Mpeg در واقع از حروف اول همين عبارت تشكيل شده است). پس از ايجاد اين فرمت كه Mpg نيز خوانده ميشد، فرمت هاي ديگري از اين خانواده هم ارائه شد، از آن جمله: . mpa , mp1,mp2,mp3 از اين ميان mp3 بيش از بقيه كارائي داشت و بيشتر مورد استقبال قرار گرفت. دليل عمده موفقيت آن نيز اين بود كه در اين فرمت، فايل هاي صوتي بسيار فشرده و كم حجم مي شوند، با اين فرمت ما مي توانيم حجم بيشتري از موسيقي را روي CD ذخيره كنيم ( حدود 12 ساعت موسيقي روي هر CD ) و همچنين زمان دريافت موسيقي از اينترنت نيز كاهش مي يابد. mp3 در ويندوز 95 و اولين نسخه هاي ويندوز 98 پشتيباني نمي شد. ولي در ويندوز هاي بعدي، فرمت mp3 بعنوان يكي از فرمت هاي پيش فرض گنجانده شده است.

CDDA :
اين فرمت در واقع چندان ربطي به فايل هاي صوتي كامپيوتري ندارد. ولي از آنجا كه در كامپيوتر استفاده زيادي دارد، آن را معرفي مي كنيم. CDDA در واقع فرمت CD هاي صوتي يا Audio cd ها است كه توسط ضبط ها و CD player ها قابل اجرا است. اين فرمت ساختار كامپيوتري ندارد و حتي نميتوان آن را روي كامپيوتر كپي كرد. در درس هاي آينده، روش تبديل اين فرمت را به فرمت هاي متعارف بررسي مي كنيم. در حال حاضر به دليل حجم بالائي كه اين فرمت اشغال مي كند، استقبال از آن كاهش يافته است.

Mod :
فرمت Mod يكي از فرمت هاي قديمي كامپيوتر است كه در زمان سيستم عامل داس محبوبيت زيادي داشت. ولي با ورود ويندوز ، كاربرد خود را از دست داد. اين فرمت تا چهار كانال صوتي را پشتيباني مي كند. البته بيشتر براي پخش موزيك ( بي كلام ) مناسب است تا صدا هاي ديگر .

Mid :
Mid يا Midi يكي از فرمت هاي قديمي صداست كه با وجود گذشت زمان، كهنه نشده و كاربرد خود را حفظ كرده است. Midi نشكيل شده از حروف اول اين كلمات است: Musical Instrument Digital Interface ( به معناي رابط ديجيتالي ابزارهاي موسيقي). كاربرد اصلي فرمت Midi در موسيقي است. در واقع يك فايل Mid حاوي نت هاي موسيقي ، اطلاعات مربوط به هر ساز، پرده ها ، وقفه ها و همه اطلاعات تخصصي موسيقي مي باشد. به همين دليل با داشتن يك برنامه مناسب، مي توانيم همه اين اطلاعات را از فايل استخراج كنيم و اين قابليت براي موسيقي دانان بسيار مفيد است. در اكثر كامپيوتر ها نيز يك درگاه Midi موجود است كه ميتوانيم ابزارهاي موسيقي را به آن متصل كرده و موسيقي نواخته شده را به صورت فايل Mid ضبط كنيم. همچنين مي توانيم نت ها را بنويسيم و ابزار موسيقي آن را براي ما بنوازد. فايل هاي Midi حجم بسيار كمي نيز اشغال مي كنند و اين نيز براي آنها يك مزيت محسوب مي شود. اين فرمت در بسياري از ابزارهاي الكترونيك از جمله تلفن همراه نيز كاربرد دارد.

Aiff :
اين فرمت در اصل فرمت استاندارد كامپيوتر هاي آميگا است. آميگا تا قبل از فراگير شدن Pc حرف اول را در زمينه صدا و تصوير مي زد ، تا سالها پس از ورود pc نيز فايل هاي صوتي آميگا كاربرد داشت. ولي در حال حاضر به علت ورشكسته شدن كمپاني Commodore اين فرمت نيز توسعه نيافته و كارائي خود را از دست داده است.

Voc :
اين فرمت، به كمپاني Creative و كارت هاي صوتي SoundBlaster اختصاص دارد. فرمت Voc نيز با ورود ويندوز و فراگير شدن فرمت Wav ، كم كم از گردونه خارج شد و اكنون كاربرد چداني ندارد.

Wma :
فرمت Wma يا Windows media audio يكي از جدي ترين رقيبان mp3 محسوب مي شود. اين فرمت حتي از بعضي جهات بر mp3 برتري دارد و با توجه به اين كه محصول كمپاني مايكروسافت است، آينده روشني براي آن پيش بيني مي شود. فايل هاي Wma حجم بسيار كمي دارند و كيفيت آنها نيز كاملا قابل قبول است. در عرصه اينترنت نيز كه حجم فايل ها اهميت زيادي دارد، اين فرمت با فرمت mp3 رقابت تنگاتنگي دارد.

Ra :
فرمت Real Audio نيز يكي از فرمت هاي صداست كه جايگاه خاصي را به خود اختصاص داده است. فايل هاي Ra نيز حجم كم و كيفيت قابل قبولي دارند، ولي چيزي كه آنها را از ديگر فرمت ها متمايز مي كند، حجم آنها نيست بلكه خاصيت streaming موجود در فايل هاي Real است. خاصيت Streaming يا جرياني، باعث مي شود كه فايل هاي صوتي از طريق اينترنت پخش شوند، ولي كپي نشوند. اين ويژگي كمك زيادي به توليد كننده ها مي كند و جلوي كپي هاي غير مجاز را تا حدودي مي گيرد. همچنين به كمك اين قابليت، ميتوان صدا را به صورت زنده روي اينترنت پخش كرد. در حال حاضر اكثر راديو هاي اينترنتي براي پخش مستقيم برنامه هاي خود از فرمت Real استفاده مي كنند.

نويسنده:احسان مظلومي