ایرن‏آن

فعاليت هاي ديني در فضاي سايبر
اينترنت موقعيتي براي عرضه و تقاضاي اطلاعات و برقراري ارتباط بوجود آورده است كه باطل با برخورداري از قدرت و ثروت، حضور پررنگ تري در جامعه اطلاعاتي از خود نشان مي دهد. البته اين موضوع موجب عدم حضور و فعاليت جريان حق در اين جامعه و توليد اطلاعات پاك نيست. فضاي مجازي موقعيتي است كه نگهداري و نقل و انتقال اطلاعات بسيار ارزان و ساده انجام مي شود از اين جهت براي فضاي تربيتي و اخلاقي جامعه اطلاعاتي هم تهديد محسوب مي شود و هم فرصت و نبايد با نگاه تهديدي آنرا ارزيابي و به دوري از آن حكم كرد. در اين فضاي چالشي بايد براي تبديل تهديد به فرصت يا براي كاهش تهديدها در مقابل فرصتها فعالانه وارد صحنه توليد و انتقال اطلاعات شد.
بايد توجه داشت كه در حوزه دعوت ديني هم داراي يك سري اصول ثابت هستيم و هم يك سري اقدامات اقتضائي وجود دارد. اصول ثابت دعوت ديني شامل " ادْعُ إِلى‏ سَبيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتي‏ هِي أَحْسَنُ... "(نحل/125) (مردم را با حكمت و اندرز نيكو به راه پروردگارت بخوان و با بهترين شيوه با آنان مجادله كن. زيرا پروردگار تو به كسانى كه از راه او منحرف شده‏اند آگاه‏تر است و هدايت‏يافتگان را بهتر مى‏شناسد.) مراد از حكمت، گفتار صحيح و درست و دليل روشن كننده حقيقت مى‏باشد و به قولى منظور از آن، قرآن است. موعظه حسنه، پندهايى است كه دشمنان بوضوح مى‏دانند كه تو آنها را نصيحت مى‏كنى و با اين سخنان به آنها سود مى‏رسانى. وَ جادِلْهُمْ بِالَّتِي هِي أَحْسَنُ با روشى كه از جهت نرمى و ملايمت و مدارا و حسن معاشرت بهترين طريقه بحث و مناظره است، بدون هر گونه درشتى و ناراحتى، با آنها به مناظره و بحث بپرداز تا زودتر دعوت تو را اجابت كنند.(ترجمه جوامع الجامع، ج‏3، ص: 431)
به عبارت ديگر حكمت و استدلال عقلاني، پند و اندرز بوسيله تحريك احساسات و همچنين جدال با پيش فرضهاي پذيرفته شده دو طرف جزء اصول دعوت ديني در برقراري ارتباط گفتاري است. وقتي اين اصول به مرحله اجرا برسد هنرمندان و حتي تكنسينهاي متدين پيام را با شرايط مخاطبان تطبيق داده و با استفاده از فناوريهاي ارتباطي جديد به توليد و انتقال اطلاعات ديني كه بستر تبليغ ديني را بوجود مي آورد، مي پردازند.
رشد فناوري اطلاعات به طور عام و اينترنت به طور خاص، بستري بي نظير فراهم كرده كه در قالب آن دين پژوهي و معنويت طلبي بسيار آسان تر و مطلوب تر از گذشته شده است. طبق آمارها، از هر 6 كاربر اينترنت در جهان، حداقل يك نفر به دنبال اطلاعات معنوي و مذهبي است. در اين زمينه همچنين آمارهايي وجود دارد كه نشان مي دهد ميزان دين پژوهي در اينترنت بين 25 تا 30 درصد كل كاوش هاي اينترنتي را تشكيل مي دهد كه اين امر نشانگر استقبال و گرايش نسل جديد به دين و معنويت مي باشد.(ضيايي پرور)
اين توليد اطلاعات ديني در كنار ديگر اطلاعاتي كه حتي در تضاد كامل با دين قرار دارند انجام مي شود زيرا اينترنت محيط عرضه و تقاضا است. در اين فضا حمله و دفاع معنايي ندارد بلكه كاربر با اختيار كامل در فضاي مجازي گردش مي كند و توليد كنندگان به رقابت بسيار سختي براي جلب انتخاب كاربران مي پردازند. البته نبايد از نظر دور داشت كه تهاجم فرهنگي در فضاي سايبر با توجه به وجود قدرت و ثروت در دست توليد كنندگان اطلاعات ناپاك كه سياستهاي شيطاني خود را در جامعه اطلاعاتي دنبال مي كنند وجود دارد اما نه به معني سلب اختيار از كاربر متقي بلكه كميت و جذابيت موجود در اين اطلاعات سبب نابرابري جريان اطلاعات در جهان مي شود كه از اين جهت مي توان تهاجم فرهنگي به فرهنگ ناب اسلامي را پذيرفت.
وقتي يك شخص تربيت يافته كه مشي او در زندگي تقوا مدار است در فضاي مجازي سير مي كند قطعا در مقابل اطلاعات ناپاك قرار نمي گيرد زيرا تقواي او سبب انتخاب نكردن اين اطلاعات مي شود و برعكس در مورد كسي كه تقوا در زندگي او جايگاهي نداشته قطعا در فضاي مجازي كه بي تقوايي آسان تر انجام مي گيرد ديگر نبايد انتظار داشت از سايتهاي مستهجن بازديد نكند. از اين حيث به نظر دكتر آشنا آداب زندگي در محيط سايبر با آداب زندگي در محيط واقعي تفاوت بنيادين ندارد.
در محيط سايبر توصيه مي شود مسئولان ديني تربيت خودمدارانه را ترويج دهند كه اصطلاح لاتين آن قدرت نه گفتن "power of saying no " است. اگر انسان در زندگي عاديش قدرت نه گفتن نداشته باشد در محيط سايبر هم اولين چت روم كه وارد مي شود دعوت ها را مي پذيرد. بنابراين در محيط سايبر راهنمايي و ارشاد مهم است نه تعيين تكليف، و الزام. اصولا آن جايي كه حق انتخاب افزايش پيدا مي كند فقط راهنمايي مهم است. اما وقتي حق انتخاب محدود است، الزام معني دار مي شود. كه البته با ساختن محله خودمان در فضاي سايبر مي توانيم با برخوردي فعال در اين فضا در كنار ديگران رقابت كنيم.(آشنا، 1385)
در حال حاضر فعاليت هزاران وب سايت ديني و مذهبي كه اطلاعات مرتبط با مذاهب را در دسترس عموم مردم دنيا قرار مي دهد، شبكه اي از وبلاگ ها، فروم ها يا تالارهاي گفت و گو كه در آن ها به سوالات مردم پاسخ داده مي شود و همچنين ظهور فناوري هايي مثل شبكه هاي اجتماعي مجازي، پيام رسان ها، خبرخوان هاي اينترنتي و كتابخانه هاي مجازي و الكترونيك، باعث شده است مردم به منابع و كتب مقدس ديني دسترسي راحت تري داشته باشند. در اين ميان آن دسته از نهادهاي مذهبي كه ظرفيت اين فناوري را بيشتر، بهتر و عميق تر درك كرده باشند، از توان تاثيرگذاري بالاتري در سطح جهان برخوردار شده اند.
منابع تحقيق :
1) كوثري، فرامرز. اينترنت از آغاز تا كنون
2) تافلر، الوين. مترجم: خوارزمي، شهين دخت. موج سوم. تهران، علم، 1385.
3) طبرسي، فضل بن حسن؛ مترجمان. ترجمه تفسير جوامع الجامع‏. مشهد، بنياد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى‏، 1377ش، چاپ دوم.
4) گفتگو با دكتر حسام الدين آشنا. جامعه اطلاعاتي؛ چالشي نو براي اسلام گرايان. تهران، مركز تحقيقات دانشگاه امام صادق عليه السلام، نامه دين و ارتباطات، شماره سوم، آذر 1385.
5) ضيايي پرور، حميد. دنياي سايبر در خدمت دين. روزنامه ابتكار، شماره 1117، 2 بهمن 1386.

نويسنده: سيد عبدالرسول علم الهدي

منبع: فرهنگ نيوز