وقتي آنفلوآنزاي خوكي،يك ماجراي فرهنگي مي‌شود
مهمترين و شايع‌ترين شيوه ابتلاي بسياري از بيماري‌ها و به ويژه ويروس‌هاي آنفلوآنزا، رابطه نزديكي از نوع دست دادن، در آغوش گرفتن و روبوسي است. كاملا روشن است كه وقتي فاصله اجتماعي توسط افراد رعايت شود، احتمال انتقال فرد به فرد آنفلوآنزاي خوكي هم كه مهمترين مسير انتقال آن است كمتر مي‌شود.
وقتي براي اولين‌بار با عبارت آنفلوآنزاي خوكي يا همان آنفلوآنزاي H1N1 آشنا شديم، هيچ‌كس فكر نمي‌كرد كه ماجرا اين قدر بغرنج و جدي شود. همه فكر مي‌كردند كه اين همه‌گيري هم چيزي است از جنس همه‌گيري‌هاي ويروسي سالانه و وقت و تواني كه از سياست گذاران بهداشت و سلامت مي‌گيرد، چندان زياد نيست. اما ناگهان همه‌چيز عوض شد و آنفلوآنزاي خوكي، خبر اول تمام نشريات و رسانه‌هاي سلامت در سراسر جهان شد و حتي پاي خود را فراتر گذاشت و در حوزه‌هاي ديگر نيز خودنمايي كرد. معمولا اولين‌كاري كه سياست‌گذاران سلامت در اين بين انجام مي‌دهند، پيدا كردن، سرشماري و درمان موارد مبتلاست. همه اين اقدامات در مورد آنفلوآنزاي خوكي انجام شد اما ماجرا پيچيده‌تر از اين حرف‌ها بود و كش و قوس بين اين ويروس و پزشكان به اين راحتي‌ها قرار نبود كه به انجام برسد. در چنين اوضاع و احوالي، معمولا تيم درمان، ويروس را دور مي‌زنند و سعي مي‌كنند در كنار درمان مبتلايان، با هشدارهاي به موقع و در صورت امكان، اصلاح بعضي از اجزاي زندگي، از ابتلاي موارد جديد پيشگيري كنند. اين روزها، يكي از موارد اصلي در مورد پيشگيري از ويروسH1N1، توصيه به رعايت «فاصله اجتماعي» است...
مهمترين و شايع‌ترين شيوه ابتلاي بسياري از بيماري‌ها و به ويژه ويروس‌هاي آنفلوآنزا، رابطه نزديكي از نوع دست دادن، در آغوش گرفتن و روبوسي است. كاملا روشن است كه وقتي فاصله اجتماعي توسط افراد رعايت شود، احتمال انتقال فرد به فرد آنفلوآنزاي خوكي هم كه مهمترين مسير انتقال آن است كمتر مي‌شود. در اين روزها اغلب كارشناسان بهداشتي توصيه مي‌كنند كه در مكان‌هاي عمومي حداقل يك متر از ديگران فاصله داشته باشيم.
«فاصله اجتماعي» در فرهنگ‌هاي مختلف
در بسياري از فرهنگ‌هاي غربي و به ويژه كشورهاي سردسيري چون سوئد و نروژ، مردم ترجيح مي‌دهند كه در خلوت همديگر وارد نشوند و به صورت بسيار شايع، تنهايي خود را با گل و گياه و حيوانات پر كنند. خيلي منطقي است كه در چنين جوامعي فاصله اجتماعي افراد بسيار زياد باشد. مثلا وقتي با هم حرف مي‌زنند، معمولا بيشتر از يك متر از هم فاصله مي‌گيرند. اما اين ماجرا در كشورهاي شرقي و به‌ويژه كشورهاي عربي كاملا متفاوت است. در چنين كشورهايي جزو لاينفك فرهنگ افراد آن است كه در ابتداي ديدار با يك دوست نيمه صميمي يا غيرصميمي هم او را در آغوش بكشند و ديده‌بوسي بكنند. اين اتفاق كه احتمالا به واسطه خون گرمي مردم در اين جوامع رخ مي‌دهد، متعاقب خود فاصله اجتماعي را در بين مردم چنين جوامعي كم و همان‌گونه كه گفته شد احتمال ابتلا به آنفلوآنزاي خوكي را زياد مي‌كند.
چه جاهايي «فاصله اجتماعي» كم مي‌شود؟
در محل‌هايي كه انسان‌ها ناچار به اجتماع كردن هستند و بر همين اساس، در كنار هم و با فاصله نزديك مي‌ايستند و مي‌نشينند، فاصله اجتماعي ناخواسته كم مي‌شود و احتمال انتقال آنفلوآنزاي خوكي بالا مي‌رود. نخستين و معمولي‌ترين جايي كه چنين اتفاقي مي‌افتد مدارس است. مدارس به چند دليل در راس اين فهرست جاي مي‌گيرند. نخست آنكه تعداد بسيار زيادي از كودكان، ساعات قابل توجهي از روز را در كنار هم و در فاصله نزديك سر مي‌كنند و دوم آنكه كودكان، به واسطه اينكه دستگاه ايمني بدن‌شان در حال تكامل است، بالقوه نسبت به ابتلا به چنين عفونت‌هايي همواره مستعدتر هستند. البته در كنار مدارس بايد به محل‌هايي چون محيط كار، استاديوم‌ها و مسابقات ورزشي و كنسرت‌هاي موسيقي و سينماها نيز اشاره كرد كه حضور در آنها نيز مي‌تواند احتمال ابتلا به آنفلوآنزاي خوكي را افزايش دهد. ناگفته پيداست كه وسايل حمل‌ونقل عمومي هم يكي از مهمترين مكان‌هايي هستند كه فاصله اجتماعي در آنها تقريبا به صفر مي‌رسد.
مدرسه باز بهتر است يا بسته؟
روشي كه احتمالا در آغاز به ذهن تمام سياست‌مداران با خواندن مطالب بالا به عنوان اولين راه حل معضل آنفلوآنزاي خوكي خطور مي‌كند آن است كه تا اطلاع ثانوي محل تمام اجتماعات انساني را تعطيل كنيم. اين در حالي است كه تا چندي ديگر در بسياري از كشورهاي جهان سال تحصيلي جديد آغاز مي‌شود و تصميم‌گيري اين مورد مي‌تواند بسيار مهم و حياتي باشد. در چند روز گذشته، مركز كنترل و پيشگيري بيماري‌ها در آمريكا رسما اعلام كرد كه مدارس نبايد تعطيل شوند. اين مركز براي اخذ چنين تصميمي به دلايلي استناد كرده است و مهمترين آنها به امكان مداخله مدارس در كنترل شيوع اين ويروس بازمي‌گردد. بر اساس آخرين دستورالعملي كه توسط اين مركز ارايه شده است با توجه به احتمال بي‌توجهي به علايم آنفلوآنزاي خوكي در كودكاني كه به خاطر تعطيلي مدارس درخانه مانده‌اند و با نگاه به هزينه سنگين تعطيلي مدارس براي جامعه و والدين، مدارس به فعاليت خود بر اساس تقويم معمول ادامه مي‌دهند و تنها كودكاني كه داراي علايم آنفلوآنزاي خوكي هستند بايد از آمدن به مدرسه منع شوند. بر اساس اين راهنما، مدارس بايد تمام تلاش خود را براي آشنايي كودكان با شيوه‌هاي انتقال اين ويروس و از جمله توصيه و آموزش كودكان براي ممانعت از عطسه و سرفه، بدون محافظ و استفاده از ماسك به عمل بياورند. البته اين توصيه براي مدارس و دانش‌آموزان سالم و در شرايط خاص است و گرنه مركز كنترل و پيشگيري از بيماري‌ها توصيه كرده است كه زنان باردار از حضور در محل كار و تحصيل خودداري كنند و مدارس ويژه كودكان استثنايي نيز تعطيل شوند. يكي از دلايلي كه اين تصميم مهم را سبب شده و تا اندازه‌اي همه را نيز آرام مي‌كند آن است كه به گفته اين مركز نمودار مبتلايان به آنفلوآنزاي خوكي در حال حاضر رو به رشد نيست و به اصطلاح صاف شده است. همچنين كشندگي ويروس آنفلوآنزاي خوكي تنها سه درصد است و در مجموع بسته شدن مدارس با توجه به هزينه‌هاي فراوان اجتماعي اقتصادي به صرفه نيست. نكته ديگري كه در اين راهنما بر آن تاكيد شده آن است كه كاركنان مدارس بايد خود مرتبا دست‌هايشان را بشويند و اين كار را به كودكان نيز موكدا آموزش دهند. همچنين توصيه شده است كه از تشكيل كلاس‌هاي مشترك بين دانش‌آموزان كلاس‌هاي مختلف خودداري شود و ترجيحا كلاس‌ها در محيط باز برگزار شود. علاوه بر اين توصيه شده كه اردوهاي علمي و تفريحي داخل شهري كلاس‌ها به تعويق بيفتد و دانش‌آموزان براي اجتناب از استفاده از اتوبوس و وسيله نقليه عمومي ترغيب شوند. مركز كنترل و پيشگيري بيماري‌ها همچنين توصيه كرده است كه براي افزايش فاصله اجتماعي ميان دانش‌آموزان، كلاس‌ها به گروه‌هاي كوچك تقسيم شوند و ضمن استفاده از فضاي بيشتر براي برگزاري كلاس‌ها، فاصله نيمكت‌ها، بيش از پيش تعيين شود.
كودكي كه علايم آنفلوآنزاي خوكي دارد چه زماني بايد به مدرسه برگردد؟
مطابق آخرين راهنماي مركز كنترل و پيشگيري بيماري‌ها، كودكي كه به واسطه علايم آنفلوآنزاي خوكي، از حضور در مدرسه باز مي‌ماند، مي‌تواند پس از درمان، در صورتي كه 24 ساعت را بدون تب سپري كرده است به مدرسه برگردد. البته اين در صورتي است كه تب كودك با داروي تب‌بر كنترل نشده باشد. اين در حالي است كه تا پيش از اين راهنما، بر اساس راهنماي پيشين همين مركز كودكان مبتلا به آنفلوآنزاي خوكي بايد هفت روز پس از قطع تب در خانه مي‌ماندند و پس از آن قادر به برگشتن در ميان همكلاسي‌هاي خود بودند.
فاصله اجتماعي چيست؟
همه ما وقتي در حال صحبت كردن با فرد ديگري هستيم، به طور طبيعي و ناخودآگاه در فاصله مشخصي از او قرار مي‌گيريم. البته اين فاصله به موارد متعددي چون جنس، سن و ميزان صميميت ما به طرف مقابل وابسته است. به اين فاصله (فاصله اجتماعي) گفته مي‌شود.
در سال 1925 دكتر اموري بوگارد، استاد جامعه‌شناسي دانشگاه جنوبي كاليفرنيا براي اولين‌بار درباره نحوه اندازه‌گيري فاصله اجتماعي معيارهاي مشخصي را ارايه كرد. معيارهايي كه بعدها به معيار «فاصله اجتماعي بوگارد» معروف شدند. فاصله اجتماعي به درجه نزديكي يا قابل پذيرش بودن يك فرد يا گروه براي فرد يا گروه ديگر اطلاق مي‌شود. بر اساس تحقيقات پرفسور بوگارد فاصله اجتماعي انسان‌ها به ترتيب صميمت به بيگانگي با رتبه يك تا هفت مشخص مي‌شود و براي هر كدام يك مثال رايج از زندگي روزمره گنجانده مي‌شود. رتبه يك در اين ميان به رابطه يك زن و شوهر و رتبه دو به رابطه دو دوست صميمي و رتبه سه به رابطه دو همسايه صميمي در خيابان اختصاص دارد. رتبه‌هاي چهار، پنج و شش و هفتم نيز به ترتيب به رابطه دو همكار، دو همشهري و رابطه با يك مهمان خارجي و رابطه با يك متجاوز خارجي برمي‌گردد. بر اساس نتايج پژوهش‌هاي دكتر بوگارد قوميت‌هاي گوناگون آمريكايي هر كدام در ارتباطات خود فاصله متفاوتي را با سايرين رعايت مي‌كنند. تحقيقات دكتر بوگارد در سال‌هاي 1946، 1956 و 1966 هم تكرار شد اما نتيجه جالب آنها اين بود كه به طور ميانگين فاصله اجتماعي در جامعه آمريكا به صورت تدريجي رو به كاهش است.
نويسنده:دكتر محمدرضا شالبافان
منبع: هفته نامه سلامت