ایرن‏آن

كشورهاي خاورميانه از سال گذشته ميلادي تا كنون تلاشهاي فردي و جمعي خود را در جهت هسته‌اي شدن به شدت افزايش دادهاند. در واقع بايد گفت، خاورميانه‌اي كه غرب از هسته‌اي شدن آن نگران بود و همواره بر غير هسته‌اي ماندن آن تاكيد مي‌ورزيد در سالهاي اخير، با عزم جديدي از سوي رهبران سياسي نظامي كشورهاي منطقه براي دستيابي به انرژي هسته‌اي مواجه شده‌اند.
اين در حالي است كه تعدادي از كشورهاي غربي و آسيايي(فرانسه و روسيه) نيز براي كمك به كشورهاي منطقه براي دستيابي به اين هدف اعلام امادگي و بعضاً رقابت مي‌نمايند. آمريكا و متحدان غربي آن فكر مي‌كردند با افزايش فشارهاي سياسي و اقتصادي عليه ايران مي‌توانند تهران را از مسير حركت در جاده هسته‌اي شدن منصرف كنند و به اين ترتيب پيامي نيز براي ساير كشورهاي منطقه ارسال كنند، نه تنها با پا فشاري تهران مواجه شده‌اند، بلكه حتي شاهد پيدا شدن مشتريان جديدي براي انرژي هسته‌اي در منطقه هستند.
تلاش اعراب براي دستيابي به دانش هسته‌اي
دو سال پيش رهبران عربستان سعودي به نمايندگان آژانس بين المللي انرژي اتمي اين اطمينان را دادند كه نمي‌توانند روزي را پيش‌بيني كنند كه عربستان بخواهد در پي دستيابي به انرژي هسته‌اي برآيد.
اما اين روزها، نه تنها عربستان بلكه ساير كشورهاي شوراي همكاري خليج‌فارس نيز همگي خواهان دستيابي به انرژي هسته‌اي شده‌اند. اين كشورها در اجلاس ماه مه 2007 خود در رياض اعلام كردند كه قصد دارند در يك برنامه بلند مدت، مبلغي بالغ بر يك تريليون دلار در زمينه توسعه قابليت‌هاي هسته‌ايشان هزينه كنند. در اين راستا تاكنون كارشناسان كشورهاي عضو شوراي خليج فارس دو نشست مشترك با كارشناسان آژانس بين المللي انرژي اتمي در فوريه و مه 2007 ميلادي برگزار كرده‌اند. هدف از اين نشست‌ها، تعيين جدول زماني براي طرح برنامه هستهاي شش كشور عضو شوراي همكاري خليج فارس بوده است.
هر چند تعدادي از كارشاسان غربي سعي مي‌كنند كه تلاش كشورهاي عرب منطقه را براي هسته‌اي شدن به نگراني آنها از فعاليت‌هاي صلح آميز هسته‌اي تهران متصل كنند، ولي سران اين كشورها در موضع‌گيري‌هاي خود اعلام كرده‌اند كه دستيابي به انرژي هسته‌اي- با توجه به اين بازار نفت از ثبات چنداني برخوردار نيست و ذخاير طبيعي انرژي جهان روزي به پايان خواهد رسيد- امري حياتي است. در واقع برخي از منتقدان غربي مخالف دستيابي 6 كشور حوزه خليج فارس به انرژي هسته‌اي مي‌باشند، وجود نيمي از ذخاير نفت و گاز جهان را در اين منطقه، توجهي براي منطقي نبودن تلاش اعراب براي دستيابي به انرژي هسته‌اي اعلام مي‌كنند.

اعراب معتقدند نمي توانند براي هسته‌اي شدن، منتظر خشك شدن چاه‌هاي نفت باشند.
در حالي كه كشورهاي منطقه مي‌گويند كه تنها خواهان استفاده از انرژي هسته‌اي هستند، ولي تعدادي از تحليل‌گران مسايل بين المللي بر اين باورند كه كشورهاي منطقه تحت تاثير تبليغات منفي آمريكا، مبني بر تهديدآميز بودن برنامه اتمي ايران به سوي هسته‌اي شدن گام بردارند. تلاش 6 كشور عضو شوراي همكاري خليج فارس (عربستان، بحرين، كويت،قطر،امارات،و عمان)، براي همكاري با آژانس بين المللي انرژي اتمي در شرايطي صورت مي‌گيرد كه مصر به عنوان بزرگترين كشور عربي منطقه، طرح‌هايي براي سرگيري فعاليت‌هاي هسته‌اي خود دارد. در ماههاي گذشته، يك هيات مصري نيز به عنوان بزرگترين كشور عربي منطقه، طرح‌هايي براي از سرگيري فعاليت هسته‌اي اين كشور عازم وين شده تا در ديدار با مقامات آژانس بين المللي انرژي اتمي، در مورد از سرگيري فعاليت‌هاي هسته‌اي مصر- كه از سال 1986 تاكنون متوقف شده است- گفتگوهايي انجام دهد. البته بايد گفت كه در ميان كشورهاي عربي، مصر و عربستان با جديت بيشتري آغاز برنامه هسته‌اي خود را دنبال ميكنند. مصر در نظر دارد با گذشت دو دهه از مسكوت گذاردن برنامه هسته‌اي خود پس از فاجعه چرنوبيل، برنامه هستهاي خود را بار ديگر احيا كند و هم اكنون در نظر دارد حداقل يك نيروگاه هسته‌اي را در 10 سال آينده احداث كند. در همين خصوص حسني مبارك، با اشاره به اين كه مصر هرگز از مانع‌تراشي در برنامه‌هاي هسته‌اي اش را نمي‌پذيرد گفته است: "شرايطي كه دست اسرائيل در زمينه هسته‌اي باز است و هر كاري كه مي‌خواهد انجام دهد، ما نيز سكوت نخواهيم كرد. " تاكيد مبارك به عدم پذيرش فشار آمريكا و غرب براي توقف مجدد فعاليتهاي هسته‌اي در شرايطي صورت مي‌گيرد كه مبارك پس از مذاكرات با هوجين تائو، همتاي چيني خود، قراردادي را با اين كشور براي همكاري هسته‌اي امضا كرده كه جزئيات آن اعلام نشده است. هر چند كه تمايل سران كشورهاي شوراي همكاري خيج فارس و مصر دستيابي به دانش هسته‌اي صراحتاً توسط آنها بيان شده، ولي شايعات ديگري مبني بر اين وجود دراد كه احتمالاً سوريه هم كشوري هسته‌اي است. هر چند دولت سوريه بعد از اعلام اين شايعاتي توسط منابع اطلاعاتي اسراييلي مبني بر همكاري هسته‌اي با كره شمالي اين اظهارات را تكذيب كرد، ولي جنگندههاي اسرائيلي سال گذشته ميلادي با استفاده مخفيانه از حريم هوايي تركيه، اقدام به حمله منطقهاي در شمال شرقي سوريه كردند ه بنابر ادعاي آنها يك مركز هسته‌اي بوده؛ مركزي كه اسرائيلي‌ها از طريق پروازهاي تجسسي بر فراز سوريه و عكس‌برداري‌هاي ماهوارهاي متوجه آن شده بودند.
با توجه به مسايل فوق ميتوان گفت هر چند نگرانيهاي سياسي و امنيتي شديدي در جان خصوص عزم گسترده كشورهاي عرب خاورميانه در خصوص دستيابي به فن آوري هسته‌اي وجود دراد، ولي از آنجايي كه اين كشورها به سبب توان علمي پايين مجبورند دست خود را در دست شركتها و دولت‌هاي صاحب فناوري بگذارند، اين احتمال وجود دارد كه با توجه به سود سرشار اين امر براي شركت‌هاي غربي، جذابيت اقتصادي بر مخالفت‌هاي سياسي يا امنيتي غرب غلبه يابد. اين موضوع از آن جهت حايز اهميت است كه كشورهاي عرب خاورميانه و حاشيه خليج فارس، بي ميل نيستند تا براي مجاب كردن مقامات غربي به توسعه قابليت‌هاي هسته‌اي شان، قراردادهاي جذاب و پر سودي را با شركتها مي‌توانند با لابي‌گري خود براي كشورهاي غربي، نظر مساعد مقامات سياسي و امنيتي را جلب نمايند.
تركيه و انرژي هسته‌اي
تركيه نيز همانند مصر و كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس در حال آماده شن براي ساخت نيروگاه هستهاي خود بوده و همانند آنها براي دريافت كمك براي عملي كردن طرحهاي خود به آژانس بين المللي انرژي اتمي توسل شده است. موسسه انرژي اتمي تركيه (TAEK) با توليدكنندگان پيشرو هستهاي مانند روسيه، فرانسه، انگليس، آمريكا و چين بر سر انتقال تكنولوژي و قيمتها گفتگوهايي را آغاز كرده است. البته بيش از سه دهه است كه موضوع احداث نيروگاههاي هسته‌اي در ركيه مورد بحث است، ولي بخشي از دلايل عدم تحقق احداث نيروگاه‌هاي هسته‌اي اين كشور، به مسايل مالي و بخشي ديگر نيز به سياست‌هاي داخلي و خارجي اين كشور ارتباط دارد. اخيراً مجلس تركيه با ساخت نيروگاه هستهاي موافقت كرده و دولت تركيه قصد دارد سه نيروگاه هستهاي را به ظرفيت حدود پنج هزار مگاوات را تا سال 2012 ميلادي فعال كند. گفته مي‌شود كه در صورت احداث نيروگاه هستهاي، تركيه در مرحله اول بيش از اين محل تامين خواهد كرد.
دست اندكاران انرژي در تركيه معتقدند طبق برآوردهاي به عمل آمده، ميزان نياز انرژي در جهان در سال 2030 ميلادي 50 الي 60 درصد وميزان احتياج تركيه به انرژي 160 درصد افزايش خواهد يافت و اين مساله لزوم احداث نيروگاه‌هاي هسته‌اي را در اين كشور ايجاب مي‌كند.
اسراييل و سناريوي "روز قيامت "
نگامي كه اسراييل در چند دهه پيش، اولين بمب هستهاي خود را بدست آورد، چند كشور منطقه در مسير هستهاي شدن گام بر داشتند. آونر كوهن، نويسنده كتاب: " اسراييل و بمب " در اين خصوص مي‌گويد: چند دهه قبل، اين تلاش اسراييل براي هستهاي شن بود كه سبب شد برخي از كشورها در اين مسير گام بردارند و اين مساله باعث شد كه سران اسراييل به علت نگراني از واكنش ساير كشورهاي منطق‌هاي، خيلي محتاطانه در مورد آن اقدام كنند. مصر اولين كشوري بود كه به مساله واكنش نشان داد. در سال 1960 بعد از افشاي تلاش مخفيانه اسراييل براي ساخت راكتور هستهاي، قاره نيز دستيابي به تسليحات هسته‌اي و ساخت راكتور اتمي را در دستور كار خود قرار داد ه نهايتاً بعد از سالها مواجهه با موانع فني و سياسي، به برنامه هستهاي خود خاتمه داد.
بعد از مصر، عراق دومين كشور منطقه بود كه سعي كرد به تسليحات هسته‌اي دست يابد، اما اين تلاش در سال 1981 و درست چند روز مانده به افتاح و راه اندازي نيروگاه اوسيراك، با بمباران اين تاسيات خاتمه يافت. با مد نظر قرار دادن تجربيات فوق مي‌توان گفت در حال حاضر، دولتهاي عرب اورميانه در راه دستيابي به تكنولوژي صلح آميز هستهاي در گام با مخالفت‌هاي جدي اسراييل روبه رو هستند، زيرا تا اويو يكي از اهداف پنهان رژيم‌هاي عربي را در تلاش براي دستيابي به قابليت‌هاي گرايش ضد اسراييلي در اكثريت قريب به اتفاق كشورهاي عربي منطقه، اين امر ممكن است در آينده با روي كار آمدن يك دولت ضد اسراييلي محقق شود.
در همين خصوص اويگدور ليبرمن، وزير مقابله با تهديدهاي استراتژيك عليه اسارييل، تلاش‌هاي هسته‌اي مصر و عربستان را فاعهاي براي اسراييل قلمداد كرده و اهداف هستهاي مصر، عربستان و ايران را سناريوي "روز قيامت " براي اسراييل توصيف كرده است.
با توجه به كليه مطالبي كه بدان اشاره گرديد ميتوان گفت كه در اين هنگامه غريب، جمهوري اسلامي ايران هدف يك مله و هجوم تبليغاتي همه جانبه قرار گرفته تا برنامه ساير كشورهاي منطقه، تحت الشعاع تبليغات عليه ايران قرار گيرد.

منبع: ماهنامه اقتصاد ايران