ایرن‏آن

بانكداري در جهان با ظهور فناوري اطلاعات و ارتباطات دستخوش تحولات گسترده‌اي در زمينه ارائه خدمات جديد و متنوع بانكي شده است. با اين وجود رقابت بانك‌ها براي به دست آوردن سهم بازار شديد‌تر شده است. در اين ميان بانك‌هاي اسلامي كه بر اساس رعايت اصول شريعت اسلام و به خصوص نفي ربا به وجود آمده‌اند، با توجه به جمعيت يك ميلياردي مسلمان جهان فضاي مساعدي جهت رقابت دارند. از مهم‌ترين جنبه‌هاي بانكداري اسلامي توجه به عقود مشاركتي و حذف سود ثابت از قراردادها و تعيين سود بر اساس فعاليت اقتصادي است. بنابراين در جهت اسلامي كردن بانكداري نياز به مهندسي مجدد و يا حتي باز آفريني سيستم بانكي است كه در اين راستا فناوري اطلاعات و ارتباطات نقش بسيار موثري دارد. فناوري اطلاعات و ارتباطات گسترش بانكداري اسلامي را سرعت مي‌بخشد، هزينه‌هاي بانكداري را كاهش مي‌دهد، مشكلات ناشي از عدم يكپارچگي سيستم‌هاي بانكداري اسلامي و فقدان استاندارد در راه حل مي‌كند و از طرف ديگر با توجه به ماهيت شفاف سازي مبادلات بانكي در بانكداري جرايم مالي و انجام فعاليت‌هاي كاذب اقتصادي، كه با اصل بانكداري اسلامي در تضاد است، جلوگيري كرد.

قابليت‌هاي بانكداري الكترونيكي
با توجه به قابليت‌هاي وجود در بانكداري الكترونيكي مي‌توان از آنها در توسعه بانكداري اسلامي استفاده كرد و روند توسعه بانكداري اسلامي را سرعت بخشيد، در ادامه تعدادي از اين قابليت‌ها شرح داده شده است:
گسترش سريع: بانكداري الكترونيكي با غلبه بر محدوديت‌هاي زماني و مكاني مي‌تواند نقش بسيار موثري در توسعه بانكداري اسلامي ايفا كند، البته اين ارتباط دو سويه است بدين معنا كه اعتماد مسلمانان به بانكداري اسلامي، كه منطبق با شريعت است، سبب اعتماد مردم به استفاده از خدمات بانكداري الكترونيكي و نهايتاً توسعه بانكداري الكترونيكي شود. بنابراين ماهيت الكترونيكي بودن و اسلامي بودن بانك، هم افزايي قابل توجهي در تسريع گسترش بانكداري اسلامي الكترونيكي ايجاد مي‌كند. نمونه‌اي از توسعه سريع بانكداري اسلامي در امارات متحده عربي و مالزي مشاهده مي‌شود، در اين دو كشور بيشترين حجم فعاليت‌ها و مبادلات بانكداري اسلامي با استفاده از ابزار بانكداري الكترونيكي انجام مي‌شود. از مزاياي گسترش بانكداري الكترونيكي جهاني سازي و ترغيب حتي غيره مسلمان به بانكداري اسلامي است. بانكداري اسلامي با استفاده از ابزارهاي بانكداري الكترونيكي مرزهاي بين المللي را از بين مي‌برد و حتي قابل توسعه براي همه مردم جهان مي‌شود كه نقطه مثبتي براي ترويج و تبليغ فرهنگ اسلامي به شمار مي‌آيد و راهكارهاي در جهت جلوگيري از سيطره كوراي غير مسلمان بر بازارهاي مالي و پولي كشورهاي اسلامي و عمل به بخشي از آيه 141 سوره نساء «و لن يجعل الله للكافرين علي المومنين سبيلا»است. اهميت موضوع زماني بيشتر آشكار مي‌شود كه از دستور وزير دارايي انگليس به بانك‌هاي انگليسي براي ارائه محصولات و خدمات مالي منطبق اسلام به منظور جذب نقدينگي و سرمايه مسلمانان مطلع مي‌شويم.
كاهش هزينه‌ها: از قابليت‌هاي بانكداري الكترونيكي صرفه‌جويي در هزينه ارائه خدمات بانكي است. بانكداري اسلامي مي‌تواند از اين مزيت بالقوه استفاده كند و بخشي از هزينه‌هاي صرفه‌جويي شده را در گسترش و ترويج فرهنگ بانكداري اسلامي به كار گيرد و مسلمانان و حتي غير مسلمانان را به استفاده از خدمات و سرمايه‌گذاري ترغيب كند.
صرفه‌جويي در زمان: صرفه‌جويي در زمان دريافت خدمات بانكي از دلايل رضايت و جذب مشتريان است. بانكداري اسلامي با استفاده از اين قابليت بانكداري الكترونيكي مي‌تواند منجر به افزايش مشتريان و سرمايه گذاري در بانك‌ها شود.
يكپارچه و استانداردسازي: از مشكلات موجود بانكداري اسلامي وجود سيستم‌هاي جزيره‌اي و غير يكپارچه‌ و نبود استاندارد واحد براي محصولات مالي و بانكي است. با اين وجود بانك‌هاي اسلامي قادر نيستند از يك سيستم مشترك و يكپارچه استفاده كنند كه نقطه ضعفي در جهت گسترش و تسهيل بانكداري اسلامي است. بانكداري الكترونيكي از اجراي سيستم‌هاي يكپارچه و طراحي محصولات بانكي استاندارد، راهكار غلبه بر عدم يكپارچگي و نبود استاندارد بانكداري اسلامي از جمله اجاره، جعاله، وديعه، مرابحه، مضاربه، مشاركت، صكوك و قرض الحسنه پشتيباني كند. در صورت يكپارچگي و استاندارد شدن سيستم بانكداري اسلامي، هم افزايي در ارائه خدمات بانكي رخ مي‌دهد و بانك‌هاي اسلامي با ايجاد رابطه تعاملي با قدرت و اعتبار بيشتري مي‌توانند به جامعه بشري و به خصوص مسلمانان خدمت‌رساني كنند.

بانكداري الكترونيكي در كنار بانكداري الكترونيكي اسلامي هم افزايي قابل توجهي را ايجاد مي‌كند. نمونه‌اي از توسعه سريع بانكداري اسلامي در امارات متحده عربي و مالزي مشاهده مي‌شود، در اين دو كشور بيشترين حجم فعاليت‌ها و مبادلات بانكداري اسلامي با استفاده از ابزار بانكداري الكترونيكي انجام مي‌شود

بانكداري اسلامي بر آمده از دين مبين اسلام و بر پايه احكام اسلام استوار شده است. ممنوع بودن دريافت و پرداخت ربا، عدم شركت در معاملات حرام، جلوگيري از سوء استفاده‌هاي مالي و كلاهبرداري، جلوگيري از فعاليت‌هاي كاذب اقتصادي، مبارزه با پول شويي و ممانعت از فعاليت‌هاي اقتصادي زير زميني از موارد موكد دين اسلام است. بانكداري الكترونيكي با استفاده از ابزارهاي نوين فناوري اطلاعات و ارتباطات به خصوص تشكيل بانك‌هاي اطلاعاتي منسجم و يكپارچه موجب شفاف‌تر شدن مبادلات پولي جلوگيري از وقوع جرايم مذكور است.

جمع بندي
با قابليت‌هاي بانكداري الكترونيكي مي‌توان توسعه بانكداري الكترونيكي را سرعت بخشيد و همچنين از ماهيت شرعي بودن بانكداري الكترونيكي اسلامي را مي‌توان اعتماد مردم را به استفاده از بانكداري الكترونيكي بيشتر كرد. بنابراين بانكداري الكترونيكي در كنار بانكداري الكترونيكي اسلامي هم افزايي قابل توجهي را ايجاد مي‌كند. با درك اين مهم و استفاده توامان، فضاي رقابتي مساعدي براي عرضه خدمات بانكداري اسلامي الكترونيكي فراهم مي‌آيد كه علاوه بر خدمت رساني به پيروان دين مبين اسلام، نقش موثري در جذب نقدينگي و سرمايه گذاري در كشورهاي مسلمان دارد.
مسلماً با تحقق بانكداري اسلامي الكترونيكي در تمامي كشورهاي اسلامي، مشكلات اقتصادي بسياري از كشورهاي مسلمان حل مي‌شود و گام موثري براي ايجاد يك بازار پولي و مالي اسلامي برداشته خواهد شد.

منابع و ماخذ:
1.A Basic Guide to contemporary Islamic Banking & Finace/Mahmoud Amin El-Gamal/Rice University of Hoston/June 2000
2.A Strategic perspective on the Emergence&Evolution of E-banking in Saudi Arabic/Mohammed Nasser Al-Jaded/university of Edinburgh/2007
3.Recent Developmentin arab Banking/Fouad shaker/union of Arab Banks/Jordan/2007

نويسنده: مهدي فقيهي

منبع: نشريه بانكداري الكترونيك