مروري بر محاكم مشهور پس از انقلاب اسلامي
برگزاري دادگاه عوامل اغتشاشات اخير و همچنين پيگيري تخلفات صورت گرفته در كهريزك و كوي دانشگاه از جمله مواردي است كه اين روزها قوه قضاييه را بيش از زمانهاي معمول مورد توجه رسانهها و مردم قرار داده است. به اين بهانه نگاهي به برخي پروندههاي سياسي بعد از انقلاب كه شكل قضايي پيدا كردند، خالي از لطف نيست.
دادگاههاي تاريخي
انتخابات هرچند پروندهاي سياسي است، اما اينبار بهدليل اتفاقات خاصي كه پس از آن رخ داد، تبديل به يك موضوع چندوجهي شد كه يكي از وجوه در حاشيه آن، ابعاد حقوقي و قضايي بود. برگزاري پنج جلسه دادگاه عوامل اغتشاشات اخير و همچنين پيگيري تخلفات صورت گرفته در كهريزك و كوي دانشگاه از جمله مواردي است كه اين روزها قوه قضاييه را بيش از زمانهاي معمول مورد توجه رسانهها و مردم قرار داده است. به اين بهانه نگاهي به برخي پروندههاي سياسي بعد از انقلاب كه شكل قضايي پيدا كردند، خالي از لطف نيست.
اميرعباس هويدا
پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران و پس از چند هفته تعطيلي، دادگاههاي انقلاب اسلامي با تدوين آييننامه تشكيل و رسيدگي كار خود را آغاز كرده و از نيمه دوم فروردين فعاليتشان را تشديد كردند. روزنامه اطلاعات در هفدهم فروردين پنجاهوهشت با انتشار اين خبر، تأكيد كرده بود كه پروندههاي هويدا، نيكپي، سپهبد ربيعي، سپهبد مقدم و سپهبد برنجيان براي رسيدگي در دادگاه آماده شده است. روز نوزدهم فروردين ماه پنجاهوهشت، روزنامه يادشده «متن اظهارات هويدا در دادگاه و هنگام اعدام» را بهعنوان خبر اول درج و عكس جسد او را پس از اعدام و در محل سردخانه چاپ كرده بود. مجله اطلاعات هفتگي در تاريخ بيستوچهارم فروردين پنجاهوهشت در گزارشي نوشت: «بعد از ظهر روز شنبه هجده فروردين ماه جاري (پنجاهوهشت) امير عباس هويدا فرزند حبيبا... عينالملك متولد هزارودويستونودوهشت، نخستوزير اسبق با رأي دادگاه عدل اسلامي «مفسدفيالارض» شناخته و با توجه به صراحت اسناد، مدارك، شواهد و نيز اعترافات تلويحي متهم در طول جريان دادرسي، رأي دادگاه مبني بر اعدام نامبرده صادر و متهم در برابر جوخه آتش قرار گرفت و شامگاه روز شنبه گذشته بلافاصله پس از صدور رأي دادگاه اعدام گرديد.
«هويدا» پس از پايان گرفتن سخنان نماينده دادستان كل، با اجازه رييس دادگاه صحبت كرد و طي سخنان خود تلويحا به بسياري از اين اتهامات اعتراف نمود.«هويدا» قبل از پايان دادگاه، در برابر سئوالات رييس دادگاه اعتراف كرد كه بهعنوان هماهنگ كننده، مجري فرامين شاه سابق و پيشنهادهاي وزرا بوده است. دادگاه پس از شنيدن آخرين مدافعات هويدا وارد شور شد و ساعتي بعد رأي به اعدام و مصادره اموال او داد.»
سعادتي؛ عضو ارشد منافقين
اين پرونده تنها چند روز پس از پيروزي انقلاب، در اسفند پنجاهوهفت گشوده شد. قاضي پرونده مهم سعادتي، سيد حسين موسوي تبريزي است كه خود وي در خصوص اين پرونده ميگويد: «من به او حكم پانزدهسال زندان دادم. حتي خود مجاهدين هم توقع چنين تخفيفي را نداشتند، آنها احتمال حكم شديدتر ميدادند. چون مسئله از مقوله جاسوسي بوده، فكر ميكردند حكم سعادتي اعدام خواهد بود. نيمه دوم آبانماه يا اواخر مهر بود كه حكم سعادتي داده شد و چون اوايل جنگ بود، جامعه هم قدري آرام شد... بعد از اعلام جنگ مسلحانه و كشتار هفتتير و بعد از ترور شهيد كچويي، مرحوم لاجوردي بر اين عقيده بود كه توطئه و طرح ترور مرحومكچويي، كه در زندان اوين كشته شد، در زندان توسط سعادتي طراحي شده است. به همين خاطر دوباره محاكمه و محكوم به اعدام شده بود و گويا حكم اعدام سعادتي را آيتا... محمدي گيلاني صادر كردند. من آنوقت در تبريز بودم و از واقعيت آن اطلاع دقيقي ندارم.»
گروهك فرقان
فهرست برنامه ترور اين گروه كه در بيشتر موارد موفق به انجام آن شدند، عبارت بودند از: محمد قرني در سوم ارديبهشت پنجاهوهشت، مرتضي مطهري در دوازده ارديبهشت پنجاهوهشت، هاشمي رفسنجاني در خرداد پنجاهوهشت، حاجي طرخاني در تيرماه پنجاهوهشت، رضي شيرازي در تيرماه پنجاهوهشت، مهدي و حسام عراقي در شهريور پنجاهوهشت، مهديان در شهريور پنجاهوهشت، هانس يواخيم لايب در مهرماه پنجاهوهشت، محمد مفتح در آذر پنجاهوهشت، اصغر همتي، جواد بهمني، قاضي طباطبايي، محمد باقر دشتيانه، بهبهاني و احمد لاجوردي.همچنين افرادي كه براي ترور شناسايي شده بودند عبارت بودند از: آقايان محمد بهشتي، محمدجواد باهنر، حقي، امامي كاشاني، ناطق نوري، موسوي اردبيلي، تيمسار فلاحي، بنيصدر و خوانساري.بعد از متلاشي كردن گروه فرقان از سوي شهيد بهشتي، معاديخواه، ناطق نوري و محيالدين انواري براي رسيدگي به پرونده فرقان انتخاب شدند كه بعدها انواري از اين پرونده كنارهگيري كرد. همچنين لاجوردي و ذوالقدر كار بازجويي را بهعهده گرفتند. موارد اتهامي اكبر گودرزي رهبر معدوم اين گروهك در دادگاه توسط دادستان چنين مطرح شد: «- مسخ انديشه توحيدي با اتكا به دروغ و تزوير؛ - تأسيس و بنيانگذاري و رهبري گروه فرقان با مشي مسلحانه عليه نظام جمهوري اسلامي؛ - ايجاد رعب و وحشت در جامعه و زمينهسازي براي برقراري يك ديكتاتوري يعني خط آمريكا؛ - ترور شخصيتهاي قابل قبول مردم و نيز ترور كساني كه بايد توسط دادگاههاي عدل اسلامي مجازات ميشدند.»
سرانجام در سوم خرداد پنجاهونه اكبر گودرزي، علي حاتمي، عباس عسگري، حسن اقرلو، سعيد مرات و عليرضا شاه بابا بيك تبريزي، اعدام شدند.روابط عمومي دادستاني كل انقلاب نيز در بيانيهاي اعلام كرد: «امرا...الهي، حسن نوري، محمد نوري، كمال ياسيني، محمد كاشاني، غلامرضا يوسفي و سعيد واحد به جرم قتل محمد مفتح، مهدي عراقي، حسام عراقي، جواد بهمني، اصغر بهمني و سوءقصد به جان هاشمي رفسنجاني و سرقت مسلحانه از بانكهاي جمهوري اسلامي در دادگاه انقلاب اسلامي مركز به اعدام محكوم شدند و در ساعت يك بامداد 13/12/58 حكم اجرا شد.»محمد متحدي و مسعود تقيزاده نيز به جرم قتل شهيد قاضي طباطبايي، به اعدام محكوم شدند كه در تاريخ 8/11/1360 در محل برگزاري نماز جمعه تبريز به اجرا درآمد.
عباس اميرانتظام
عباس اميرانتظام در حاليكه در كشورهاي اسكانديناوي بهعنوان سفير ايران فعاليت ميكرد، به تهران فراخوانده و در بيستوهشتم آذر پنجاهوهشت بازداشت شد. وي در تاريخ 28/9/58 به اتهام توطئه براي انحلال مجلس خبرگان، مخالفت با نظام ولايت فقيه، تلاش براي ايجاد اختلاف بين فلسطين و ليبي با ايران، فراري دادن سران رژيم سابق و ارايه اطلاعات سري به آمريكاييان دستگير و پس از يك دوره بازداشت طولاني، در دادگاه ويژه انقلاب با قضاوت آيتا...محمدي گيلاني به اعدام محكوم شد كه با تلاش مهدي بازرگان به حبس ابد تقليل يافت. خاطرات و محاكمات عباس اميرانتظام در كتابي به نام «آن سوي اتهام» در دو جلد به چاپ رسيده است.
صادق قطبزاده
او در تاريخ هفدهم فروردين شصتويك بازداشت شد. قطبزاده در اعترافات خود عنوان ميكند كه با به خطر انداختن جان امام، مخالف بوده و ميخواسته جلوي اين مسئله را بگيرد، اما با تصرف صداوسيما و سپاه پاسداران و ديگر نهادها مشكلي نداشته است. قطبزاده براي كودتا يك سال و نيم فعاليت و پس از دستگيري اعلام كرده بود كه «آمادهام حرفهايم را در مصاحبه تلويزيوني بگويم، اما به شرط اينكه مرا فورا يا اعدام كنيد يا عفوم كنيد.» در تاريخ بيستوسوم مرداد شصتويك، دادگاه انقلاب اسلامي ارتش براي رسيدگي به اتهامات قطبزاده تشكيل جلسه داد.اتهامات او عبارت بودند از: برقراري ارتباط و همكاري با چند نفر نظامي براي حمله به مقر امام خميني، اعزام نمايندگي به خارج از كشور جهت گرفتن پول و اطلاعات، فرستادن سيدمهدي مهدوي بهعنوان نماينده به عربستان سعودي براي گرفتن پول و اعزام نمايندگي نزد آيتا...شريعتمداري براي جلب همكاري و تأييد وي و تهيه نقشه چگونگي انهدام بيت امام و تهيه طرح و بهعهده گرفتن رهبري عمليات تسخير مراكز سپاه، كميتهها، راديو و تلويزيون در سال شصتويك كه از اهداف او بود و سرانجام پس از بيستوچهار روز كه دادگاه انقلاب ارتش براي رسيدگي به پرونده و صدور رأي نهايي براي صادق قطبزاده وارد شور شده بود، رأي خود را داير بر اعدام وي به جرم اقدام جهت براندازي حكومت جمهوري اسلامي ايران، ترور شخصيتهاي مملكتي و در رأس آنها ترور رهبر انقلاب امام خميني صادر كرد و حكم صادره پس از تأييد دادگاه عالي قضايي به مرحله اجرا درآمد. قطبزاده روز بيستوچهارم شهريور شصتويك اعدام شد.
دادگاه نامه نود امضايي
در دوران دولت سازندگي نامهاي نود امضايي خطاب به رييسجمهور منتشر شد. برخي از اعضاي نهضت آزادي به همراه تعدادي از امضاكنندگان ديگر در خرداد ماه سال شصتونه به اتهام شركت در اجتماع و ارتكاب جرايم بر ضد امنيت داخلي و خارجي و مشاركت در امضا و تأييد نامه معروف به «نامه نود امضايي» بازداشت و به زندان توحيد منتقل شدند و پس از دو سال حبس در تاريخ هفدهم فروردين هفتادويك آزاد شدند.
حبيبا... داوران و فرهاد بهبهاني دو تن از اين بازداشتشدگان بودند، آنها در دو متن جداگانه كه يكي «در مهماني حاجي آقا» و يكي ديگر «داستان يك اعتراف» نام داشت آنچه بر ايشان گذشته بود را شرح دادند. اعترافات برخي از متهمين اين دادگاه از سيماي جمهوري اسلامي ايران پخش شد.
كوي دانشگاه
پس از گذشت هشت ماه از حادثه هجدهم تير، در يازده اسفند هفتادوهشت، سازمان قضايي نيروهاي مسلح رسيدگي به شكايات دانشجويان و اتهامات سرتيپ فرهاد نظري، سرهنگ جمشيد خدابخشي، فرمانده يگان ويژه نيروي انتظامي، فرهاد ارجمندي، فرمانده نيروهاي ويژه پليس، نوپو، و سروان رامين نظري، جانشين وي و چندتن از كادر نيروي انتظامي را آغاز كرد. دادگاه نظامي پس از مدتي، فرماندهان و كادرهاي نيروي انتظامي را، جز در چند مورد محدود مثل دزديدن ماشين ريشتراش يك دانشجو، از اتهامات وارده مبرا دانست و به بيگناهي آنان رأي داد.دو تن از چهرههاي معروف و محكومين از ميان دانشجويان احمد باطبي و اكبر محمدي بودند. باطبي ابتدا به اعدام و سپس به پانزده سال زندان محكوم شد. بهگفته وكيل مدافع برادران محمدي، اكبر محمدي نيز دچار چنين سرنوشتي شد. او نيز ابتدا به اعدام و بعد به پانزده سال زندان محكوم شد. منوچهر محمدي نيز، سرانجام حكم سيزده سال زندان دريافت كرد.
سعيد عسگر (ترورحجاريان)
سعيد عسگر به همراه محسن مرتضي مجيدي همدست او كه موتور را ميراند، حجاريان را در اسفند هفتادوهشت در روي پلكان ساختمان شوراي شهر مورد سوءقصد قرار داد. گلوله شليك شده به گونه سعيد حجاريان اصابت كرد و وارد گردن او شد.
اما وي زنده ماند.سعيد عسگر در زمان ترور نوزده سال داشت و دانشجوي مهندسي شيمي دانشگاه آزاد اسلامي تهران جنوب بود.سعيد عسگر به اتهام اقدام عليه امنيت كشور از طريق مباشرت به ترور سعيد حجاريان و ابوالقاسم شفيعي به مجازات پانزده سال حبس در زندان اصفهان محكوم شدند. سيد محسن مجيدي نيز به اتهام اقدام عليه امنيت كشور از طريق معاونت در ترور حجاريان و شفيعي و كاوه به ده سال حبس در زندان شيراز محكوم شدند و محمدعلي مقدمي به اتهام اقدام عليه امنيت كشور از طريق معاونت در ترور حجاريان به هفت سال حبس در زندان كرمانشاه محكوم شد. بقيه متهمان نيز به حبس از چهار تا سه سال محكوم شده و موسي جان نثاري، مهدي روغني و سعيد گگوناني نيز تبرئه شدند.
عبدا...نوري
پرونده عبدا... نوري به قضاوت محمد سليمي درجلسه هشت آبان هفتادوهشت رسما گشوده شد.
دادستان اين پرونده حجتالاسلام محمد ابراهيم نكونام دادستان دادگاه ويژه روحانيت بود و اعضاي هيئت منصفه را آقايان دعاگو صديقي، حسينيان، محمدي عراقي، محمدي شبيري، ابوترابي، نواب، مهاجري، پورمحمدي ايزدپناه بهعهده داشتند. همچنين محسن رهامي وكالت متهم را در دادگاه ويژه روحانيت بر عهده داشت. ستاد احياي امر بهمعروف و نهي از منكر، حفاظت اطلاعات نيروي انتظامي، بسيج دانشجويي و رفعت بيات مدير مسئول هفتهنامه آزادي در اين پرونده از عبدا... نوري مدير مسئول روزنامه خرداد بهخاطر مطالب منتشره در آن جريده شكايت كرده بودند.اتهامات نوري عبارت بود از 1- اهانت به احكام نوراني اسلام و مقدسات مذهبي؛ 2- اهانت به بنيانگذار جمهوري اسلامي حضرت امام از طريق بدعتگذار معرفي كردن معظمله و استعمال كلمات و عبارات موهن و مقابله با برخي از نظرات و ديدگاههاي اصولي حضرت امام؛ 3- افترا و نشر اكاذيب بهمنظور اضرار به غير يا تشويش اذهان عمومي؛ 4- فعاليت تبليغي عليه نظام مقدس جمهوري اسلامي.سرانجام نيز حكم دادگاه بر محكوميت نوري به پنج سال حبس و پنج سال محروميت از فعاليتهاي مطبوعاتي صادر شد، پس از تحمل سه سال زندان در پي فوت برادر وي عدهاي از نمايندگان مجلس در نامهاي به حضرت آيتا...خامنهاي خواستار آزادي وي شدند كه با موافقت رهبري اين امر انجام شد. عبدا... نوري خود كتابي در مورد اين دادگاه به نام شوكران اصلاحات منتشر نمود.
طلبه سيرجاني
شروع ماجراي طلبه سيرجاني به بحثهاي ادعاهاي اين روحاني درخصوص زمينخواري در سيرجان بازميگردد. زمانيكه عليرضا جهانشاهي امام جماعت مسجد امام حسين(ع) و مسئول كانون جوانان مساجد سيرجان، با انتشار نشريه عدالتخواهي و پخش آن در نماز جمعه سيرجان، به افشاي آنچه مفاسد اقتصادي و زمينخواران آن شهر مينامد ميپردازد و از مردم ميخواهد طوماري را كه جهت برخورد با اين مفاسد به سران سه قوه نوشته شده امضا كنند.
اما اداره اطلاعات استان بلافاصله ضمن جلوگيري از ادامه امضاي اين طومار از جهانشاهي بهدليل بر هم زدن نظم شهر شكايت ميكند. دادگاه ويژه روحانيت نيز اين روحاني را محاكمه و محكوم ميكند كه اين حكم توسط دادگاه تجديد نظر نيز تأييد ميشود. در اين ماجرا نيروي انتظامي و سازمان مسكن و همچنين اداره اطلاعات كرمان شاكيان اصلي پرونده وي بهشمار ميرفتند. سپس جهانشاهي سفر پياده خود بهسمت تهران براي اعتراض به مقامات بلندپايه كشور را آغاز ميكند. پس از اين وي بهعلت اقدام خلاف شئون روحانيت در بين مسير بازداشت ميشود.
سه ماه و يك روز زندان محكوميت وي در دور اول دستگيري و بيستوسه ماه و پانزده روز حبس، سي هزار تومان جريمه نقدي و سه سال تبعيد از سيرجان محكوميت وي در دور دوم دستگيري بود.بعد از حدود پنجاه روز از بازداشت وي به دستور رهبر معظم انقلاب، از زندان آزاد ميشود. در دور دوم نيز بعد از گذشت هشت ماه و ده روز از حبس و در شامگاه بيستوهشتم اسفند، حجتالاسلام جهانشاهي به فرمان رهبر معظم انقلاب و با دريافت پيام شفاهي ايشان با عنوان «شكر ا... مَساعيكَ»، در حالي كه حدود پانزدهماه از حبسش باقي مانده بود، آزاد شد.
خبرگزاري فارس