ایرن‏آن

حدود يكسال از شروع بكار شبكه تلويزيون فارسي بي بي سي مي‌گذرد و گردانندگان اين شبكه سعي نموده اند با استفاده از زمينه هاي موجود اجتماعي در كشور و با جذب مخاطبين بيشتر بتوانند تاثيرات فرهنگي، سياسي و اجتماعي مورد نظر خود را از اين طريق بجاي گذارند. البته اين نوع نگاه و هدف گذاري منطقاً مورد توجه بسياري از رسانه هاي ديگر نيز هست. بديهي است اين شبكه نيز بعنوان يك موسسه وابسته به دولت انگليس سياست هاي مورد نظر دولت متبوعش را پي‌گيري و اجرا مي‌كند.

در يك گزارش مجلس اعيان بريتانيا در بررسي منشور سرويس جهاني بي بي سي در دوره پارلماني سال هاي 2005-2006 چنين آمده است: "وزارت امور خارجه تامين كننده مالي سرويس جهاني است و توافق رسانه اي بين بي بي سي و وزارت خارجه تعيين كننده اهداف راهبردي سرويس جهاني بي بي سي است. اين [توافق] سرويس جهاني بي بي سي را متعهد مي سازد كه برنامه هاي توليد و پخش شده و اولويت هاي رسانه اي خود را بر اساس قراردادش با وزارت خارجه تنظيم كند. همچنين وزارت خارجه نقش تصميم گيرنده اي درباره شيوه كاركرد سرويس جهاني بي بي سي خواهد داشت ".
http://www.publications.parliament.uk/pa/ld/ldbbc.htm

شبكه فارسي بي بي سي اگر چه محور اصلي كار خود را خبررساني معرفي نموده است اما بينندگان آن بعضاً شاهد پخش برنامه هايي در قالب و شكل برنامه هاي مستند نيز مي باشند. بدين جهت نويسنده در اين نوشتارسعي دارد تحليلي پيرامون برخي برنامه هاي مستند اين شبكه ارائه دهد. مشاهده شده است كه اينگونه برنامه ها كه با ظاهروصورت يك مستند علمي ارائه مي شود ، عملاً با شيوه اي غير علمي و بطور كاملاً جانبدارانه به ترويج و تبليغ ديدگاه هاي خاص مي پردازد. البته در ساخت يك فيلم داستاني نويسنده مي تواند نظرات خود را بصورت يك درام خيالي به بيننده معرفي كند. اما در مورد يك گزارش ويا يك مستند علمي سازنده موظف است ديدگاه ها و حقايق موجود در مورد آن موضوع را بي طرفانه به اطلاع بيننده برساند و قضاوت نهايي را به او واگذار كند. در برنامه هاي مستند گونه اي كه اخيراً از اين شبكه پخش شده است مواردي وجود دارد كه در آنها بوضوح "پيام هاي ضد ديني " تحت عنوان "مستند علمي " به بيننده القا مي شود.

دو نمونه از اينگونه برنامه هاي مستند گونه يكي در مورد چارلز رابرت داروين ، دانشمند و زيست شناس انگليسي و بنيانگذار نظريهي تكامل است و ديگري در مورد حكيم عمر خيام دانشمند و رياضي دان معروف ايراني كه هفته هاي گذشته از اين شبكه پخش شد. اگر چه در هر دو فيلم ياد شده نكات آموزنده ومفيدي نيز وجود داشت ، اما نهايتاً سازنده تلاش كرده بود با ارائه تصويري پر قوت از شخصيت علمي دانشمندان مورد اشاره ، نظرات آنان را با اصولي ترين آموزه هاي ديني مغاير ويا مخالف جلوه دهد و از اين طريق به تبليغ يك ديدگاه ضد ديني بويژه در ميان اقشار جوان توفيق يابد.

در برنامه مربوط به حكيم عمر خيام، سازنده فيلم از يكسو با مستندات گوناگون از جمله مصاحبه با چندين دانشمند برجسته غربي ، ابعاد شخصيت علمي اين دانشمند را بخصوص در زمينه هاي رياضي و نجوم مورد توجه قرار داده و در ذهن بيننده شخصيتي ممتاز، مستحكم و درخشان از او ترسيم مي نمايد و از سوي ديگر با بهره گيري از برخي اشعار منسوب به خيام او را شخصي منكر قيامت يا مخالف عمل به مقتضيات باور هاي يك مومن به قيامت نشان مي دهد و بر آن تاكيد مي نمايد بطوريكه درانتهاي برنامه ، گزارشگر به صراحت چنين نتيجه گيري مي كند كه شخصيت عالِم و موجهي چون خيام به قيامت و پايبندي اخلاقي مقتضي آن كافر بوده است. از نكات قابل تامل ديگردر اين برنامه ، استفاده گزينشي از بريدهاي كوتاه سخنان برخي كارشناسان در مورد خيام در جهت القاي ديدگاه مورد نظر بود بدون آنكه كمترين اشاره اي به نظرات متعدد ديگري كه مثلاً در تفسير عرفاني اشعار خيام وجود دارد يا نظراتي كه قايل به ورود برخي رباعيات از افراد ديگر در مجموعه رباعيات خيام است و يا حتي نظراتي كه به تفكيك شخص خيام حكيم و خيام شاعر استناد دارد صورت پذيرد. از آن تامل برانگيزتر بهره گيري از مصاحبه با آقاي محمد رضا شجريان در اين برنامه است. به گفته گزارشگر، مصاحبه با استاد شجريان بدليل اجراي آواز برخي اشعار خيام دركارنامه هنري ايشان مورد توجه قرار گرفته بود و نظرات ايشان به عنوان استاد برجسته آواز در كنار ديگر كارشناسان فلسفه و ادبيات مطرح گرديد و متاسفانه به نظر مي رسيد بيش از ساير گفتگو ها توانست غرض سازنده فيلم را در ترسيم تصويري الحادي از خيام براورده سازد.

واقعيت اين است كه امروزه امواج ماهواره اي در هر نقطه و مكاني قابل دسترسي است و شبكه هاي مختلف با نيات و ديدگاه هاي خاص خود سعي در ترويج و القاي اهداف خود دارند. حال اگر مقابله با اين امواج در آسمان تلاشي بي اثر باشد ، اما مقابله صحيح و اصولي با اين قبيل نظريات در عرصه فرهنگي و رسانه اي از وظايف مهم بوده وبه فضل الهي موثرخواهد بود. با توجه به اهميت اين موضوع توصيه هاي زير قابل تامل است :

1- بينندگان اينگونه برنامه ها بخصوص جوانان كنجكاو و پر احساس توجه كنند كه استفاد ه از جنبه ها و موارد مثبت علمي چنين برنامه هايي، آنها را از القائات احياناً منفي و پنهان آنها غافل نسازد. انسان آزاد انديش ، پرسشگر و جستجوگر است و با بهره گيري از منابع و صاحب نظران گوناگون و مورد وثوق ، به تجزيه و تحليل همه جوانب يك موضوع اقدام نموده و سپس به قضاوت و نتيجه گيري مي پردازد.

2- واضح است كه وظيفه صدا وسيما بعنوان تنها رسانه تلويزيوني كشور بسيار خطير است. بنابه اعتقاد بسياري توفيق برخي شبكه ها و برنامه هاي ماهواره اي در جذب بيننده تنها به دليل شكل و ماهيت جذاب برنامه هاي آنها نيست بلكه ضعف صدا وسيما در جذب فراگير مخاطب درميان اقشار مختلف اجتماعي نيز عامل مهمي در روي آوري به سوي شبكه هاي خارجي است. شايد يكي از دلايل مهم اين ضعف از جنبه محتوايي، بكار گيري متعدد و مكرر روش هاي ابتدايي صريح گويي در تبليغ و ترويج آداب و آموزه هاي ديني است كه در بسياري از برنامه ها ديده مي شود و اين نوع برنامه ها در ايجاد پذيرش يك باور ديني غالباًً كم اثر و حتي گاهي اثري وارونه دارند.

3- توصيه به شخصيت هايي است كه از نظرات و گفته ها و تصاوير آنها در ساخت برنامه ها بخصوص از طريق شبكه هاي خارجي استفاده مي شود كه به پيام و هدفي كه برنامه مورد نظر دنبال مي نمايد توجه نموده، در دام حقّه هاي رسانه اي گرفتار نشوند و اعتبار و آبروي علمي، هنري و فرهنگي خود را نا خواسته در خدمت اهداف خاص رسانه ها كه احتمالاً با آن موافق نيستند قرار ندهند.

نويسنده: سيد مهران نحوي

منبع: الف